Η Μαριανίνα, η Λιλιπούπολη και η ενήλικη παιδικότητα που ελευθερώνει

"Τα πιο σπάνια πράγματα στη ζωή μας είναι ή ποίηση, το χιούμορ και ή αλήθεια". -Νίκος Δήμου

 

Ο κύκλος των εκπομπών της Λιλιπούπολης άνοιξε μια Δευτέρα (19 Δεκεμβρίου 1977), και έκλεισε μια Παρασκευή (2 Μαϊου 1980). Ο τίτλος της αντλεί το όνομά του από το κλασσικό βιβλίο "Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ", όπου οι Λιλιπούτιοι αναφέρονται ως μικρόσωμοι άνθρωποι. Όλα ξεκίνησαν όταν ο Μάνος Χατζιδάκις ανέλαβε τη διεύθυνση του Τρίτου Προγράμματος, το 1975. Έχοντας κατά νου μια παιδική ραδιοφωνική εκπομπή, ανέθεσε την υλοποίηση της ιδέας του στην Ρεγγίνα Καπετανάκη η οποία, σε συνεργασία με την παιδοψυχολόγο Ελένη Βλάχου, παρουσίασαν ένα πρώτο πλάνο που του άρεσε πολύ. Έτσι, το 1976, ο Δήμαρχος Χαρχούδας μαζί με τους υπόλοιπους ήρωες του παραμυθιού "ανέλαβαν δράση". Στην συνέχεια, εντάχθηκε στη συγγραφική ομάδα και η Άννα Παναγιωτοπούλου, η οποία ενίσχυσε τη θεατρικότητα των κειμένων. Κι' έτσι, η Λιλιπούπολη έγινε μια ραδιοφωνική παιδική σειρά που στεγάστηκε στο Τρίτο Πρόγραμμα για τέσσερα χρόνια, εμπνέοντας ανθρώπους κάθε ηλικίας.

Η εκπομπή ήταν καθημερινή. Στην αρχή, η ακροαματικότητα της ήταν χαμηλή, όμως ο Μάνος Χατζιδάκις δεν πτοήθηκε, καθώς επέμεινε να υποστηρίζει ένα πρόγραμμα το οποίο θα έφερνε τα παιδιά σε επαφή με τραγούδια και παραμύθια που θα "ακόνιζαν" τη σκέψη και το μυαλό τους. Αρχικά, η εκπομπή προοριζόταν για παιδιά, σταδιακά όμως, καθώς οι ιδιοφυείς στίχοι της Μαριανίνας Κριεζή και οι παράξενοι ήρωες της Λιλιπούπολης συνομιλούσαν περισσότερο με την ενήλικη παιδικότητα παρά με αυτήν καθαυτή την παιδική ηλικία, η παραμυθένια κοινωνία άρχισε να μοιάζει με την πραγματική και να απευθύνεται και στους μεγάλους. Όπως αναφέρει η Μαριανίνα Κριεζή, "η Λιλιπούπολη ξεκίνησε σαν μια εκπομπή για να μαθαίνουν τα πολύ μικρά παιδιά τι είναι το κόκκινο χρώμα, τι το πράσινο, τι είναι το κοντά, τι το μακριά, το μικρό, το μεγάλο"... Έπειτα όμως οι ήρωες άρχισαν να αποκτούν χαρακτήρα, και η θεματολογία άρχισε να αλλάζει, καθώς συνέβαιναν πράγματα, "γίνονταν εκλογές όπως τις κάνουν οι μεγάλοι". Σταδιακά, η εκπομπή άρχισε να παίρνει πολιτική διάσταση. 

Και σταδιακά, στο οικογενειακό αυτοκίνητο και στα υπνοδωμάτια μιας χώρας που ήθελε να γίνει περισσότερο δημοκρατική, η Λιλιπούπολη έγινε η έκφραση της ενήλικης παιδικότητας που συνεχίζεται και στην ώριμη ηλικία και επιτρέπει στο παιδί, τον έφηβο και την γυναίκα να δηλώσουν την παρουσία τους μέσα από νέους κώδικες. Η Λιλιπούπολη αγαπήθηκε ίσως γιατί η ενήλικη παιδικότητα, αν υψωθεί πάνω από προσωπικά συμπλέγματα και αναδειχθεί σε μέγεθος που καταφέρνει να υπερβεί αυτό που κάποιοι θεωρούν "σαχλό", μπορεί να μιλήσει μια νέα γλώσσα που δείχνει προς το μέλλον. Η Λιλιπούπολη αγαπήθηκε γιατί έγινε το όχημα μιας τρυφερότητας που ελευθερώνει.

Κάποτε, η ενήλικη παιδικότητα, μπορεί να γίνει μια νέα μορφή επανάστασης, αυτό που κάποιοι ονομάζουν "επανάσταση της τρυφερότητας", μιας τρυφερότητας που όμως δεν είναι και τόσο ακίνδυνη, καθώς το κάθε εξουσιαστικό και κυρίαρχο σύστημα έχει τους λόγους του να την φοβάται. Έτσι, παράλληλα με την ακροαματικότητα που άρχισε να ανεβαίνει, ξεκίνησε και η πολιτική δυσαρέσκεια. Διάφορα πολιτικά πρόσωπα χαρακτήρισαν την εκπομπή προπαγανδιστική, και το περιεχόμενο της προκάλεσε πάρα πολλές αντιδράσεις. Πρώτη φορά, ένα παιδικό παραμύθι με εθνική εμβέλεια, άγγιξε θέματα αδιαμόρφωτα ακόμα στην Ελλάδα εκείνης της εποχής, όπως αυτό της οικολογίας. Και επίσης, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που ταύτισαν τον Δυστροπόπιγκα με την αριστερή αντιπολίτευση, γι' αυτόν τον λόγο η εκπομπή χαρακτηρίστηκε και "κομμουνιστική προπαγάνδα". Η κοινωνία της Λιλιπούπολης δεν ήταν ποτέ αρεστή σε όλους, όμως ο Χατζιδάκις αισθανόταν υπερήφανος για το αποτέλεσμα και δήλωνε: "Είμαι σίγουρος, ότι συμβάλλω σ΄ένα αποτέλεσμα πολύ υψηλού επιπέδου που δεν στοχεύει μόνο στα παιδιά, αλλά σ’ ολόκληρη τη νεανική ευαισθησία του τόπου μας".

Η Λιλιπούπολη ήταν ίσως η πιο συλλογική αλλά και πιο ποιητική ραδιοφωνική εκπομπή των τελευταίων χρόνων. Το ταλέντο των δημιουργών της (μουσικών, κειμενογράφων, τραγουδοποιών, τραγουδιστών), απογειωμένο από τον εμπνευστή αυτής της δυναμικής, τον Μάνο Χατζιδάκι, παρέσυρε τους μικρούς και μεγάλους ακροατές του Τρίτου Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας σε ένα ταξίδι στον φανταστικό και πολυεπίπεδο κόσμο των ερτζιανών.

Μεγάλες αλήθειες, κρυμμένες μέσα στα δρώμενα και τους "παιδικούς" στίχους των τραγουδιών της εκπομπής, παραπέμπουν σε χαρακτήρες βγαλμένους μέσα από την καθημερινότητα της διπλανής πόρτας και του διπλανού ονείρου. Το πιο πολιτικό κομμάτι της Λιλιπούπολης, η φαύλη Χαρχουδική Δημοκρατία, συνωμοτεί ασταμάτητα, για να υπερασπιστεί τους εγκάθετους και τις ιδέες τους, ιδρύει με σατανικά σχέδια τα πιο άχρηστα και τα πιο σουρεαλιστικά πράγματα, και εξαπατά τον κόσμο, ανάγοντας την τακτική της εξαπάτησης σε αρετή, ενώ υπηρετεί την οικονομική δύναμη για να πείσει τους Λιλιπουπολίτες ότι θα γίνουν κι αυτοί δυνατοί, χάρη στη μεγάλη τράπεζα και την ασφαλιστική εταιρεία. Ο αυταρχικός Δήμαρχος Χαρχούδας υποδέχεται με φανταχτερές τελετές τους πρίγκηπες και τους πλούσιους ξένους, τους παρουσιάζει την ιστορία των ένδοξων προγόνων Λιλιπούα και την ιστορία του τόπου, για να ανορθώσει ένα ψεύτικο φρόνημα στο λαό - τέτοιο που ασφαλώς τον εξυπηρετεί. Όμως, ο Δυστροπόπιγγας δεν συμβιβάζεται. Αναμετριέται με το Χαρχούδα, επιχειρηματολογεί πολιτικά, και αγωνίζεται να ξυπνήσει το αίσθημα της ελευθερίας στους συμπατριώτες του.

Εκτός από τον Δυστροπόπιγγα, αντίπαλος του Χαρχούδα είναι και ο Παπαγάλος της Πιπινέζας [https://youtu.be/My3YVkVyhbw -- user/apapaso], η οποία παραμένη προσκολλημένη στην εξουσία. Η Πιπινέζα πιστεύει ότι μια "καθώς πρέπει" σαν κι αυτήν δεν μπορεί να ξεφεύγει από τα όρια της αστικής της αγωγής, προσπαθεί να εκπαιδεύσει τον παπαγάλο της, και τον πιέζει να συμμορφωθεί. Ο παπαγάλος δεν συμφωνεί. "Ως πότε Παπαγάλοι θα ζούμε στα κλουβιά"; τραγουδάει. Θέλει να ξεσηκώσει τον λαό για να πολεμήσει το ψέμα και τους δήθεν, και τα βάζει με το δήμαρχο, που τον κοροϊδεύει φωνάζοντάς τον "Μπούχαχα".

 

Οι χαρακτήρες της Λιλιπούπολης είναι πολλοί, ένας ολόκληρος θίασος: Πλάσματα ονειρικά, που σκέπτονται, δρουν, και μαθαίνουν στα παιδιά τα χρώματα, τραγουδώντας. Ο κάτασπρος καλός ελέφαντας, Μπέμπαντας, κάνει ρομαντικές βόλτες στον ουρανό, κουβαλώντας στη πλάτη του τον Μπιξμπίξ και τη Μπομπίλα. Η Κινέζα χορεύει κολυμπώντας μέσα στην κίτρινη Μαγιονέζα. Το μπιζέλι χορεύει τσιφτετέλι πάνω στη πρασινάδα, και ο Φύστικος, το καράβι, πλέει ανθισμένο στα γαλάζια νερά, ενώ το ζαχαροπλαστείο του Γλυκόσαυρου, με γλυκίσματα που τα μυστικά τους χάνονται στο χρόνο και στα βάθη του παρελθόντος των Λιλιπούα, γλυκαίνει κάθε πικραμένο.

 

Πηγές

• Εδώ Λιλιπούπολη, wikipedia

• Η ιστορία ενός θρύλου που υπερασπίστηκε με σθένος ο Χατζιδάκις και πολέμησε με πάθος η συντηρητική Ελλάδα της μεταπολίτευσης: ethnos

• Εδώ Λιλιπούπολη, μια παράξενη πόλη, της Έφης Αγραφιώτη (facebook)

• Λιλιπούπολη ή για την ενήλικη παιδικότητα της δημοκρατίας (facebook)

• "Εδώ Λιλιπούπολη", άρθρο-αφιέρωμα του Σιδερή Πρίντεζη στην ραδιοφωνική σειρά (από τον Αύγουστο του 2015)
  

• Παράξενη Πρωτομαγιά στη Λιλιπούπολη (Γιώργος Ι. Αλλαμανής, 01.05.2020)

• Τα 73 χαμένα επεισόδια της "Λιλιπούπολης" επέστρεψαν στο αρχείο της ΕΡΤ [tag/giorgos-allamanis/ -- https://youtu.be/lOnZ7OVmGsY] Ο δημοσιογράφος Γιώργος Αλλαμανής, συγγραφέας του υπό έκδοση βιβλίου "Στον Καιρό της Λιλιπούπολης", συγκέντρωσε δεκάδες χαμένα επεισόδια της Λιλιπούπολης, τα οποία παρέδωσε πρόσφατα στην ΕΡΤ. Κάποια από αυτά μεταδόθηκαν στις 9-07-22, ενώ ο ίδιος μίλησε ως καλεσμένος του Σιδερή Πρίντεζη στην εκπομπή "Κλειδί του Σολ". Το υπό έκδοση βιβλίο "Στον καιρό της Λιλιπούπολης" είναι αποτέλεσμα δημοσιογραφικής έρευνας που κράτησε πέντε χρόνια (2016-2021) και φωτίζει "την καλύτερη παιδική εκπομπή που έγινε ποτέ για μεγάλους". [ekdoseispigadi, to-klidi-tou-sol-sti-lilipoupoli/, ekdoseispigadi.gr/page, zoornalistas, grafeio-typou-ert, e-tetradio]

• Η κοινωνία της Λιλιπούπολης δεν ήταν ποτέ αρεστή σε όλους
  

 

Το Χρυσαλιφούρφουρο γέμισε το Ηρώδειο χρυσόσκονες (20/7/21, in.gr)

lifo

ogdoo

ertnews/lilipoupoli

webradio.ert/lilipoupoli 

 

Βιβλίο: "Εδώ Λιλιπούπολη - Τα τραγούδια" (παρτιτούρες, στίχοι, κείμενα, φωτογραφικό υλικό), εκδόσεις IANOS

ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, Εδώ Λιλιπούπολη at athinodromio

Ραντεβού στη Λιλιπούπολη (με τον Λάμπρο – Παπαγάλο – Γλυκόσαυρο – Τσάγκα): ipolizei.gr

Δείτε επίσης "To θαύμα του Τρίτου": Δύο εξαιρετικά κείμενα για την Λιλιπούπολη από το 2006, όπου ο συγγραφέας τους, Νίκος Δήμου, αναφέρει χαρακτηριστικά: "Ένα από τα σημαντικότερα συλλογικά έργα τέχνης της μεταπολεμικής Ελλάδας (για μένα το σημαντικότερο) υπήρξε η εκπομπή "Εδώ Λιλιπούπολη". Γι αυτήν έγραψα τότε δύο κείμενα - το ένα λίγο καιρό μετά την έναρξή της και το άλλο μετά το τέλος της... Ή ποίηση ποτέ δεν τα πήγε καλά με την εξουσία. Ούτε άλλωστε και ή παιδική ηλικία. Κάθε παιδί είναι -και πρέπει να είναι- φύσει αναρχικό. Κι όσο λιγότερο επηρεαστεί από τη θλιβερή καταπιεστική εκπαίδευση πού του δίνουμε, τόσο πιο αυθεντικός και ζωντανός άνθρωπος θα γίνει. Τα πιο σπάνια πράγματα στη ζωή μας είναι ή ποίηση, το χιούμορ και ή αλήθεια. Μπορείτε να τα χαίρεστε καθημερινά, με το γύρισμα ενός κουμπιού".

 

Photo1 via Ελεύθερα Παιδιά

Photo2 at ertnews 

Photo3 via Yorgos I. Allamanis

Photo4

Photo5: screen shot από σχόλιο at http://doncat.blogspot.com/2006/09/to.html  [tovima, eimaimama]