"There has been no success from any efforts of rewilding tigers. And that goes for zoos in legitimate breeding programmes too. All captive-bred tigers are still kept in captivity and will remain in captivity for their whole lives". -Tanya Erzinclioglu
Αυτή η πανέμορφη "μεγάλη γάτα" δεν έχει πλέον στον ήλιο μοιρα. Σύμφωνα με το Διεθνές Ταμείο για την Προστασία της Φύσης (World Wide Fund For Nature - WWF), τον τελευταίο αιώνα έχει χαθεί το 97% των ατόμων από τους ελεύθερους πληθυσμούς της. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες (υλοτομία, γεωργία, οικοδομική ανάπτυξη, οδικοί και σιδηροδρομικοί άξονες) αποδομουν συνεχώς τους φυσικούς της βιοτοπους, ενώ παράλληλα απειλείται και από την λαθροθηρία. Μόλις το 5% των βιοτόπων του πλανήτη όπου άλλοτε ζούσαν τιγρεις είναι πλέον διαθέσιμο, ενώ στο παράνομο εμπόριο άγριας ζωής αυτά τα ζώα διακινούνται ζωντανά και νεκρά, για την ομορφιά, το δέρμα τους, και για κομμάτια του σώματος τους που χρησιμοποιούνται στην παραδοσιακή ασιατική ιατρική. Μια νεκρή τίγρις μπορεί να αποφέρει στους διακινητες της μέχρι και 70.000 δολάρια.
Από το 2017, η Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (International Union for Conservation of Nature - IUCN) αναγνωρίζει δύο υποείδη, την Panthera tigris tigris, στην ηπειρωτική Ασία (γνωστή στους περισσότερους ως τίγρις της Βεγγάλης, που απαντάται στην Ινδία και το Μπαγκλαντές) και την Panthera tigris sondaica (γνωστή στους περισσότερους ως τίγρις της Σουμάτρας), που ενδημεί στα νησιά Σούνδες της Ινδονησίας. Η τίγρις της Σιβηρίας ανήκει σ' έναν μικρο πληθυσμό του πρώτου υποείδους (wiki).
Στην αιχμαλωσια, η εξαπλωση είναι παγκόσμια, και μπορούμε να βρούμε εκτρεφομενες τιγρεις στην Ασία, Ευρώπη, Νότια Αφρικη και Αμερική. Η FOUR PAWS εκτιμά ότι στην Ευρώπη* διατηρούνται, κάτω από ακαταλληλες συνθήκες, ανεπαρκή φροντιδα και υποσιτισμο, τουλάχιστον 2000 άτομα που συχνά εκδηλώνουν ασθένειες και στερεοτυπικες συμπεριφορές. Σε ζωολογικους κήπους (βλ. filikaki-blog), τσίρκο και ιδιωτικές συλλογες, τα ζώα αναπαράγονται ανεξέλεγκτα και πολλές φορές τα πλεονασματα (surplus) των απογόνων τους θανατώνονται η καταληγουν σε παράνομη εμπορική διακίνηση.
Στην Νότια Αφρική, σύμφωνα με ερευνα του Υπουργείου Περιβάλλοντος, υπάρχουν περισσότερες από 350 ιδιωτικές ή κρατικές εγκαταστάσεις που εκτρέφουν μεγάλα αιλουροειδη (τίγρεις, λιοντάρια, τσιτάχ, λεοπαρδάλεις, τζάγκουαρ, πούμα, καρακάλ, σερβάλ και υβρίδια). Το ακριβές μεγεθοςτου πληθυσμού αυτών των ειδών είναι άγνωστο, καθώς η βιομηχανία που τον παράγει δεν έχει ελεγχθεί ποτέ πλήρως. Ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία των αρχών και της καμπάνιας "Blood Lions", το 2022 βρέθηκαν 492 τίγρεις σε ιδιωτικές εγκαταστάσεις.
Προηγούμενες αναφορες της Υπηρεσίας Περιβαλλοντικής Έρευνας (Environmental Investigation Agency) και της Four Paws, μεταξύ 2019 και 2021, μιλούν για περίπου 100 τίγρεις που βρέθηκαν σε εγκαταστάσεις επτά επαρχιων της Νότιας Αφρικης. Δεν είναι σαφές πώς ακριβώς καταλήγουν οι τίγρεις σε αυτές τις εμπορικές φάρμες, η βάση δεδομένων εμπορίου CITES όμως δείχνει ότι την τελευταία δεκαετία, εισήχθησαν στην χώρα αυτή 66 ζωντανές τίγρεις (κυρίως από τη Γερμανία, την Μποτσουάνα, τη Ρουμανία και το Λεσότο), ενω 384 εξήχθησαν σε ζωολογικούς κήπους, τσίρκο και εγκαταστάσεις αναπαραγωγής, στο Βιετνάμ, την Κίνα, την Ταϊλάνδη, το Μπαγκλαντές και το Πακιστάν**.
Οι τίγρεις, σε αντίθεση με άλλα είδη, αναπαράγονται πολύ ευκολα ακόμα και κάτω από στρεσσικες συνθήκες, και η αναπαραγωγικη τους δραστηριοτητα δεν συνιστά σε καμία περίπτωση τεκμήριο ευζωιας. Η εγκυμοσύνη διαρκεί περίπου 100 μέρες και καταλήγει στην γέννηση ενός έως πέντε μικρών, τα οποία χρειάζεται να μείνουν κοντά στην μητέρα τους δύο χρόνια. Όλες οι "γάτες" (μικρά και μεγάλα αιλουροειδή) έχουν πολύ έντονο μητρικό ένστικτο, είναι πολύ καλές μανες. Στην φύση, οι τίγρεις γεννούν κάθε 2 η 3 χρόνια. Στην αιχμαλωσία, η πρόωρη απομάκρυνση των μικρών δεν είναι απλώς μια πολύ τραυματική εμπειρια, τόσο για τις μητέρες όσο και για τα μικρά, αλλά έχει ως αποτέλεσμα την επανεμφάνιση του οίστρου, που αναγκάζει τις τίγρεις να γεννούν 2 η και 3 φορές τον χρόνο και τις μετατρέπει σε μηχανές αναπαραγωγής.
Η Ταϊλάνδη αναπαράγει και εκμεταλλευεται τις τίγρεις ως τουριστικό αξιοθέατο, και η "For Tigers" είναι μια σχετικά νέα οργάνωση η οποία μελετά τις σκληρές συνθήκες αιχμαλωσίας που βιώνουν οι τίγρεις στην χώρα αυτή, με σκοπό να βελτιώσει την ευζωία τους, στο μετρο του εφικτού. Στο site τους, μπορούμε να βρούμε έγκυρες και τεκμηριωμένες πληροφορίες για μύθους και αλήθειες σχετικά με την υποτιθέμενη χρησιμότητα των προγραμμάτων αναπαραγωγής, την αιμομειξια που φέρνει στον κόσμο λευκά και άρρωστα μωρα σαν την Χασιγια, τους τρόπους εκπαίδευσης και αλληλεπίδρασης με τους ανθρώπους, την βάρβαρη πρακτική του ακρωτηριασμού της τρίτης φάλαγγας των δακτύλων τους ("declawing"), τις περιβαλλοντικές και διατροφικές τους ανάγκες και άλλα πολλά και ενδιαφέροντα.
Κάθε τοσο, ακουμε εκπροσώπους ζωολογικών κήπων και άλλων εγκαταστασεων που διατηρούν άγρια ζώα στην αιχμαλωσία να ανακοινώνουν με καμάρι την γεννηση νέων μωρών, την οποία διαφημίζουν ως επιτυχία τους. Σε πρώτη θεώρηση, αυτό ακούγεται ως θετικό. Οι τίγρεις συμπεριλαμβάνονται στον κατάλογο των απειλούμενων ειδών, και κάθε άφιξη νέων ατόμων στον κόσμο φαίνεται ευχάριστη. Είναι όμως έτσι;
Όπως όλα τα ζωντανά πλάσματα, το κάθε νεογέννητο τιγρακι έχει μια εγγενή αξια, που σχετίζεται με την δική του απόλυτη εσωτερική πραγματικότητα. Εκτός από αυτήν την εσωτερικη αξια όμως, υπάρχει και μια άλλη, που σχετίζεται με τον ρόλο τον οποίο καλείται να παίξει στην εξωτερική πραγματικότητα, και το όφελος που θα προσφέρει, αφ' ενός στο φυσικό οικοσύστημα (προστασία και διατήρηση των ειδών) και αφ' ετέρου στους ανθρώπους.
Το όφελος για τους ανθρώπους είναι κυρίως οικονομικό: Προκειμένου για την ιδιωτική επιχείρηση ενός ζωολογικου κήπου, κάθε νεογέννητο τιγρακι είναι πόλος έλξης επισκεπτων. Προκειμένου για μια χώρα σαν την Ταϊλάνδη, τα νεογέννητα τιγρακια είναι πόλος έλξης τουριστών, γενικότερα. Η παραπάνω θεώρηση μπερδεύει τα πράγματα, και απομυθοποιεί τις υπεραπλουστευσεις οι οποίες προάγονται από τους επιχειρηματίες και προωθούνται από τα μέσα μαζικής ενημερωσης, αποσιωπώντας τα βαθύτερα προβλήματα που κρύβονται πίσω από κάθε ιστορία αναπαραγωγής στην αιχμαλωσία.
Δείτε, για παράδειγμα, ένα πρόσφατο δημοσίευμα του BBC (Ιούνιος 2022): "Τίγρεις της Σιβηρίας: τέσσερα σπάνια μωρά γεννήθηκαν στην Κίνα", είναι ο τίτλος του. Ο αρθρογράφος δινει έμφαση στην σπανιότητα του είδους, αναδεικνυοντας αυτήν την γέννηση ως ένα ευχάριστο γεγονός. Ενώ όμως επισημαίνει την τοποθεσία στην οποία γεννήθηκαν τα τιγρακια, παραλείπει να αναφέρει τον σκοπο λειτουργίας της συγκεκριμένης επιχειρησης (Siberian Tiger Park - Harbin), που δεν είναι καταφύγιο άγριας ζωής ούτε κέντρο περίθαλψης, αλλά ζωολογικό πάρκο έκθεσης διαφόρων ζώων. Έτσι, διαβάζοντας την είδηση, ο αναγνώστης αγοράζει ένα ευχαριστο παραμύθι που έχει σχέση με την διατήρηση σπάνιων ειδών, ενώ στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει δεν είναι και τοσο ευοίωνο. [ανάλογη είδηση από UK, εδω για τιγρακια της Σουμάτρας, Φεβρ. 2023]
Η συγκεκριμένη εγκατάσταση (Siberian Tiger Park), στην οποία αναφέρεται το δημοσίευμα του BBC, είναι μια επιχείρηση εντατικής αναπαραγωγης που εκτρέφει τίγρεις χωρίς σωστούς κανόνες και πρακτικές, και δεν συμβάλλει σε καμια διατήρηση. Κανένα τιγρακι που γεννήθηκε και μεγάλωσε εδώ δεν εχει επιστρέψει ποτέ στην άγρια ζωή, αν και το συγκεκριμένο πάρκο αυτοδιαφημιζεται ως το μεγαλύτερο κέντρο επανένταξης του κόσμου. Αντ' αυτού, τα μωρά προσφέρονται για φωτογράφιση στο κοινο, ενώ οι μεγάλες τίγρεις παραμένουν στοιβαγμενες σε μικρά τσιμεντένια κλουβιά χωρίς σκιά και χωρίς δυνατότητα να αποφύγουν τον συνωστισμο. Όλα σ' αυτήν την επιχείρηση γίνονται για το κέρδος. Ακόμα χειρότερα, το 2008, στο πάρκο αυτό είχαν βρεθεί 100 πτώματα από τιγρεις, τα οποία σχεδίαζαν να πουλήσουν, προκειμένου να μπορέσουν να συντηρήσουν τις υπόλοιπες. Η έλλειψη πορων δεν είναι εμπόδιο ικανό να σταματησει την μαζική αναπαραγωγή, προκειμένου για τέτοιου είδους επιχειρήσεις, οι οποίες φτάνουν μέχρι το σημείο να εξοικονομήσουν χρήματα ελαττώνοντας την ποσότητα της τροφής.
Τέτοιες επιχειρήσεις δεν είναι τίποτε περισσότερο από τουριστικές "ατραξιόν", και αυτό ισχύει ακόμα και για πιστοποιημένους ζωολογικούς κηπους, εφόσον καμία τίγρις που γεννιέται στην αιχμαλωσία δεν επιστρέφει ποτέ στο φυσικό της περιβάλλον. Οι τίγρεις έχουν υψηλές απαιτήσεις ως προς την εδαφική κυριαρχία και την πρόσβαση σε πηγές τροφής και νερου, γι αυτό οι άνθρωποι που κατοικούν σε γειτονικές περιοχές τις αντιμετωπίζουν ανταγωνιστικά, και η επανένταξη τους στην φύση προϋποθέτει πολύ μεγάλες προσπάθειες σε παγκόσμια κλίμακα.
Τα προγράμματα αναπαραγωγής, ακόμη κι' αν θεωρήσουμε ότι εχουν κάποια χρησιμότητα, θα πρέπει να αποκλείουν την ενδογαμία και να βασίζονται σε μια δεξαμενή γονιδίων όσο το δυνατόν μεγαλύτερη, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί με την ανταλλαγή γεννητόρων μεταξύ των ζωολογικών κήπων και των επιχειρήσεων που συμμετέχουν σε αυτά. Τότε μπορούμε να κάνουμε λόγο για διατήρηση ενός είδους έξω από τον φυσικό του βιότοπο (ex situ conservation). Εφ όσον η επανένταξη στην φύση δεν είναι εφικτή, αυτά τα προγράμματα μπορούν να εξασφαλίσουν ότι οι τίγρεις θα καταφέρουν απλώς να παραμείνουν στον πλανήτη με ένα κάποιο σχήμα και μορφή, αντί να εξαφανιστούν ολοκληρωτικά. Το αν κάτι τέτοιο αξίζει η όχι, είναι μια άλλη συζήτηση για μια άλλη μέρα.
Από την άλλη πλευρά, η επί τόπου διατήρηση (in situ conservation) προϋποθέτει σωστή διαχείριση και συντονισμενη εφαρμογή πρωτοκολλων, προκειμένου να προστατευτούν οι τίγρεις που αυτήν την στιγμή ζουν ελευθερες στο φυσικό τους περιβάλλον. Αυτο είναι πολύ πιο δυσκολο, καθώς οι αγριοι πληθυσμοί αντιμετωπίζουν σοβαρές απειλές εξαιτίας μιας σειράς ανθρωπογενών παραγόντων, όπως η λαθροθηρία, η απώλεια των βιοτόπων τους και η ρύπανση του περιβάλλοντος.
Για να λέμε τα πράγματα με τ' όνομα τους: Τα νέα για κάποιο τιγρακι που γεννήθηκε στην αιχμαλωσία δεν είναι στ' αλήθεια κάτι που θα πρέπει να γιορτάσει κανεις. Μόνο στις ΗΠΑ, υπολογίζεται ότι υπάρχουν γύρω στις 10.000 αιχμάλωτες τιγρεις, και όλο και περισσότερες εξακολουθούν να εκτρέφονται συστηματικά. Σε ολόκληρο τον κόσμο, είναι ζήτημα αν διασώζονται 4000 άτομα σε ελεύθερη κατάσταση.
Αναδεικνύοντας και γιορτάζοντας αδιακρίτως γεννήσεις στην αιχμαλωσία, η προσοχή του κόσμου εκτρέπεται από το μείζον στο έλασσον. Πρώτον, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι τα μωρά γεννιούνται σε εγκαταστάσεις που διαθέτουν καλές συνθήκες ευζωιας και δεύτερον, θα έπρεπε να εστιάζουμε τις προσπάθειές μας περισσότερο στην διατήρηση in situ και λιγότερο στην αύξηση των αιχμαλώτων πληθυσμών.
Με πληροφορίες από:
- The value of a captive-born tiger cub: https://www.fortigers.org/post/the-value-of-a-captive-born-tiger-cub (κυρια πηγη, από την οποία το μεγαλύτερο μέρος αυτού του κειμένου έχει αποδοθεί στα ελληνικά)
- Τιγρη: https://www.wwf.gr//ti_kanoume/fysh/apeiloumena_eidh/tigri/ -- https://contentarchive.wwf.gr/endangered-species/tiger
- BIG CATS IN CAPTIVITY: https://www.felida-bigcatsanctuary.org/education/big-cats-in-captivity
- BIG CATS ON BREEDING FARMS: https://www.felida-bigcatsanctuary.org/education/breeding-farms
- **Tigers in South Africa: a farming industry exists... https://theconversation.com/tigers-in-south-africa-a-farming-industry-exists-often-for-their-body-parts-198238 (Ιανουάριος 2023)
Κοινοποιήθηκε στα σχόλια, εδώ: https://bit.ly/41QyKaq και επίσης εδώ: https://m.facebook.com/groups/130238410344277/permalink/6465996150101773/
*Update: Με λιγότερες από 4000 τίγρεις να έχουν απομείνει ελεύθερες στην φύση, το είδος απειλείται με εξαφάνιση. Ενώ όμως υπάρχει νομοθεσία για την προστασία των άγριων πληθυσμών, η εμπορική διακίνηση ζωντανών τιγρεων που έχουν γεννηθεί στην αιχμαλωσία, καθώς επίσης και μερών του σώματος τους, εξακολουθεί να είναι νόμιμη στην Ευρώπη. Οι επιχειρήσεις που αναπαράγουν και εκτρέφουν τίγρεις στην αιχμαλωσία δεν συμβάλλουν κατά κανέναν τρόπο στην προστασία τους. Η εντατική αναπαραγωγή, ο συνωστισμός, οι ακαταλληλες συνθήκες διαβίωσης, ο τρόπος μεταχειρισης των ζώων και οι οι γενετικές ανωμαλίες των απογονων τους, αποτελουν σημαντικό πρόβλημα, τόσο για την διατήρηση όσο και για την ευζωια τους. Το καλό νέο είναι ότι, στις 18 Απριλίου 2023, η Ευρωπαϊκή Ένωση δημοσίευσε μια ενδοκοινοτική οδηγία (GUIDANCE DOCUMENT) προς τα κράτη - μέλη της, σχετικά με την εμπορικη διακίνηση τίγρεων που έχουν γεννηθεί στην αιχμαλωσία, την οποία καλωσορίζουν η FOUR PAWS και το WWF.
Η οδηγία στα ελληνικά, εδώ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX%3A52023XC0418%2801%29 (ΕΓΓΡΑΦΟ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗΣ σχετικά με την εξαγωγή, επανεξαγωγή και το ενδοενωσιακό εμπόριο ζωντανών τίγρεων που έχουν γεννηθεί και εκτραφεί σε αιχμαλωσία) και στα αγγλικά, εδώ: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=OJ%3AJOC_2023_135_R_0001#ntr1-C_2023135EN.01000101-E0001 (GUIDANCE DOCUMENT on the export, re-export and intra-EU trade of captive-born and bred live tigers and their parts and derivatives [2023/C 135/01])
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου