Είναι γεγονός ότι, τα τελευταία χρόνια, σε μερικούς ζωολογικούς κήπους του Καναδά, έχει γίνει μια αξιοπρόσεκτη αλλαγή. Επιχειρήσεις που κάποτε επέτρεπαν στα παιδάκια να ιππεύουν αφρικανικούς ελέφαντες, εξανάγκαζαν δελφίνια να χορεύουν και έφερναν πάντα από την Κίνα ως προσωρινά εκθέματα, δεν θέλουν πλέον να θεωρούνται πηγές διασκέδασης και εκθετήρια, και αυτοπροσδιορίζονται ως φορείς περιβαλλοντικής προστασίας (conservation), εκπαίδευσης, έρευνας και επανένταξης άγριων ζώων στο φυσικό τους περιβάλλον. Παρ' όλη την αλλαγή των διαφημιστικών μηνυμάτων τους όμως, και σε μικρότερο βαθμό ενός μέρους από τις πρακτικές τους, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό αυτής της μεταστροφής γίνεται απλώς για "ξέπλυμα" (conservation-washing).
Όπως λοιπόν μιλάμε σήμερα για "πράσινο ξέπλυμα" (greenwashing) ή μπλε (blue-washing) ή και ανθρωπιστικό ξέπλυμα (humane-washing), το ξέπλυμα της διατήρησης ή/και προστασίας (conservation-washing) σηματοδοτεί μια ακόμα στρατηγική που επιχειρεί να επηρεάσει την κοινή γνώμη, στην προκειμένη περίπτωση σχετικά με τους σκοπούς και τις πρακτικές των επιχειρήσεων που διατηρούν άγρια ζώα σε αιχμαλωσία. Ένα τέτοιο "ξέπλυμα" επιζητεί να αναδείξει τους ζωολογικούς κήπους και τα ενυδρεία ως εγκαταστάσεις που ως επί το πλείστον προσφέρουν όφελος και όχι εκμετάλλευση, προστασία και όχι καταστροφή. Το κίνητρο αυτής της στρατηγικής φαίνεται να είναι η ανταπόκριση στην ολοένα αυξανόμενη εναντίωση του κοινού στην αιχμαλωσία των ζώων, καθώς δημοσκοπησεις του 2019 και 2020 δείχνουν ότι ένα ποσοστό μεγαλύτερο από 50% του πληθυσμού αντιτίθεται στην διατήρηση ζώων σε ζωολογικούς κήπους και ενυδρεία.
Η νομοθεσία για το τέλος της αιχμαλωσίας δελφινιών και μεγαλύτερων κητωδών στον Καναδά καθιστά παράνομη την κατοχή οποιουδήποτε είδους κητώδους, και η παραβίαση της επισύρει ποινές μεγαλύτερες των 200 χιλιάδων δολαρίων. Επιτρέπει ωστόσο στις επιχειρήσεις να κρατήσουν όσα δελφίνια, όρκες και άλλα κητώδη είχαν στην κατοχή τους πριν από την ψήφισή της απαγόρευσης, υπό τον όρο να μην τα αναπαράγουν.
Μετά τον θάνατο της Kiska, της μοναχικής (και φρικτά ταλαιπωρημένης) όρκας που έφυγε από την ζωή τον περασμένο Μάρτιο, η οργάνωση Humane Canada εκτιμά πως έχουν απομείνει στο Marineland περίπου 50 αιχμάλωτα κητώδη (μπελούγκες και δελφίνια). Τον περασμένο Αύγουστο, ο Καναδικός Τύπος κατέγραψε ότι, κατά την διάρκεια των τεσσάρων χρόνων που μεσολάβησαν από την ψήφιση της απαγόρευσης, έχουν πεθάνει στο Marineland 13 μπελούγκες, μια όρκα και ένα δελφίνι.
Ακόμα και μετά την ψήφιση του Νόμου όμως, οι επιχειρήσεις που φιλοξενούν αιχμάλωτα κητώδη, σε συνεργασία με μερικούς μεγάλους ζωολογικούς κήπους, προσπαθούν να πείσουν τον κόσμο ότι η αιχμαλωσία άγριων ζώων εξακολουθεί να είναι κάτι διασκεδαστικό, και κυρίως κάτι για το οποίο αξίζει τον κόπο να ξοδεύονται χρήματα. Διαφημίσεις, διαφημιστικές πινακίδες και ιστοσελίδες προβάλλουν και εκθειάζουν τον ρόλο ορισμένων ζωολογικών κήπων και ενυδρείων στην διάσωση των άγριων ζώων, την προστασία των απειλούμενων ειδών (τόσο στον χώρο τους όσο και έξω απ' αυτόν), την εκπαίδευση των παιδιών, και την επανένταξη των ζώων στο φυσικό τους περιβάλλον. Όπως όμως εξηγεί ο Rob Laidlaw, αν και έχει γίνει μια πρόοδος σε αυτούς τους τομείς, "πρόκειται μόνο για ένα πάρα πολύ μικρό μέρος των δραστηριοτήτων των ζωολογικών κήπων".
Η Ένωση Πιστοποιημένων Ζωολογικών Κήπων και Ενυδρείων του Καναδά (Canada's Accredited Zoos and Aquariums - CAZA) είναι ένας ιδιωτικός οργανισμός που περιλαμβάνει 23 επιχειρήσεις, μεταξύ των οποίων το ενυδρείο Ripley’s Aquarium που βρίσκεται στο Τορόντο, και τον ζωολογικό κήπο Edmonton Valley Zoo (που έχει την ελεφαντίνα Lucy). Σε δήλωση τους, υποστηρίζουν ότι τα μέλη τους "εργάζονται για την προστασία του περιβάλλοντος εδώ και πολλά χρόνια, τόσο στον Καναδά όσο και διεθνώς", και ότι "η ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης προσφέρει ακόμα περισσότερες δυνατότητες" να αναδείξουν και να προωθήσουν το έργο τους. "Τα ζώα των ζωολογικών κήπων και ενυδρείων μπορούν να συμβάλουν στην προστασία των άγριων συντρόφων τους με πολλούς τρόπους, αναδεικνύοντας τις απειλές που αντιμετωπίζουν, μειώνοντας τον αντίκτυπο αυτών των απειλών, και βοηθώντας μας να κερδίσουμε χρόνο για να αποτρέψουμε την εξαφάνιση των ειδών (εξασφαλίζοντας την διατήρηση του γενετικού αποθέματος ή δεξαμενής γονιδίων)", προσθέτουν. Όπως όμως οι υπερασπιστές των ζώων, αποδεικνύουν, σε κάθε μία χελώνα ή μαρμότα που επανεντάσσεται στο φυσικό περιβάλλον αντιστοιχούν πολλά άλλα ζώα, εγχώρια και ξενικά, που εξακολουθούν να παραμένουν αιχμάλωτα στις ίδιες εγκαταστάσεις για ολόκληρη την ζωή τους.
"Πρόκειται για πρακτικές βιτρίνας", υποστηρίζει η Camille Labchuk, και εξηγεί ότι οι ζωολογικοί κήποι καλύπτονται συχνά κάτω από τον μανδύα κοινοφελών σκοπών όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η εκπαίδευση και η έρευνα. "Ισχυρίζονται ότι ευαισθητοποιούν τις επόμενες γενεές σχετικά με τα ζώα", λέει. "Αυτό όμως δεν αποδεικνύεται από πουθενά". Για παράδειγμα, σε μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Conservation Biology, ερωτήθηκαν 2.800 παιδιά, ηλικίας μεταξύ 7 και 15 ετών, να πουν τι είχαν μάθει μετά από μια επίσκεψη στον ζωολογικό κήπο του Λονδίνου. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι 66% των παιδιών έδειξαν πως δεν είχαν μάθει απολύτως τίποτα καινούργιο, είτε για τα ζώα είτε για το περιβάλλον, ενώ 59% των παιδιών δεν έμαθαν τίποτα ακόμα και όταν ήταν υπό την καθοδήγηση ενός εκπαιδευτικού.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να πούμε ότι οι σύγχρονες απόψεις αποαποικιοποιούν την έννοια της περιβαλλοντικής προστασίας. "Η έννοια της περιβαλλοντικής προστασίας", λέει, η Lesley Fox, "συχνά προβάλλεται κάτω από το πρίσμα της χρησιμότητας των ζώων (και του κυνηγιού), κατά τα τελευταία χρόνια όμως, οι περιβαλλοντολόγοι εργάζονται σκληρά για να αναδείξουν την αληθινή σημασία της διατήρησης και να αμφισβητήσουν την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων που ταυτίζει την προστασία με την "χρησιμότητα" και την χρήση.
"Η σύγχρονη αντίληψη των πραγμάτων", επισημαίνει η Lesley, "οδηγεί σε ένα ανερχόμενο αν και αμφισβητούμενο κίνημα, γνωστό ως 'συμπονετική διατήρηση' ('compassionate conservation')** το οποίο δίνει αξία στην συνύπαρξη με την άγρια ζωή και όχι στον έλεγχο των ανθρώπων επάνω σ' αυτήν".
Το κίνημα της "συμπονετικής διατήρησης" αντιμετωπίζει την περιβαλλοντική προστασία ως μια παρέμβαση που προκαλεί όσο το δυνατόν μικρότερη καταστροφή, και τα ζώα όχι μόνον ως ομαδοποιημένους πληθυσμούς αλλά και ως άτομα. Αποφεύγει την χρήση όρων που αναφέρονται σε εξαφάνιση, όπως "κινδυνεύοντα", "μη κινδυνεύοντα" ή "τρωτά", καθώς θεωρεί ότι όλα τα ζώα είναι άξια προσοχής, πάντοτε και όχι μόνον όταν κινδυνεύουν. Υπό το πρίσμα της "συμπονετικής διατήρησης", κάθε πράξη σύλληψης άγριων ζώων, μεταφοράς, κατοχής, προγραμματισμένης αναπαραγωγής ή/και έκθεσης στο κοινό, μέσα σε εγκαταστάσεις ζωολογικών κήπων ή ενυδρείων, στις περισσότερες περιπτώσεις θεωρούνται αδικαιολόγητες.
Η CAZA παραδέχεται ότι, "αν και οι προσπάθειες των μελών της θα έπρεπε να προβάλλονται, οι ανάγκες για την προστασία της φύσης στον Καναδά είναι πολύ μεγαλύτερες, και δεν μπορούν να καλυφθούν από μία μεμονωμένη επιχείρηση". Προσθέτει μάλιστα ότι "για περισσότερα από 70 εγχώρια είδη προβλέπεται ένα Σχέδιο Ανάκαμψης που χρειάζεται ex-situ ανθρώπινη φροντιδα". Η Επιτροπή Διατήρησης της CAZA μελετά μια επίσημη διαδικασία για την διασφάλιση των δράσεων που θα ακολουθήσουν τον σχεδιασμό της προστασίας των διαφόρων ειδών. Γιατί όμως θα πρέπει η κάθε επιχείρηση να περιλαμβάνει στα σχέδια της και την διατήρηση ζώων σε αιχμαλωσία;
Τόσο η Fox όσο και ο Laidlaw πιστεύουν ότι, προκειμένου να εξετάσουμε τα κίνητρα των ζωολογικών κήπων και ενυδρείων όσον αφορά στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος, πρέπει να σκεφτούμε με τους όρους του κέρδους (follow the money). Να δούμε, για παράδειγμα, πόσα χρήματα κερδίζει μια επιχείρηση από την συμμετοχή σε προγράμματα διατήρησης και πόσα από την ενίσχυση των καταστημάτων της που πουλούν δώρα, προτείνει η Fox. Αν και, όπως επισημαίνει ο Laidlaw, θα δυσκολευτούμε να βρούμε τέτοιου είδους πληροφορίες.
"Δεν είναι εύκολο να βρούμε ακριβή και αξιόπιστα στοιχεία σχετικά με τα ποσά που διαθέτουν οι ζωολογικοί κήποι για αυτόν τον σκοπό", εξηγεί. "Αυτό συμβαίνει διότι, για τους ζωολογικούς κήπους, η έννοια 'conservation' έχει μεγάλο εύρος και περιλαμβάνει μια σειρά από δαπάνες που σχετίζονται με εκπαιδευτικές δραστηριότητες, φιλοξενία και φροντίδα ζώων, αμοιβές του προσωπικού, τοπικές, κρατικές και διεθνείς συναντήσεις, κατασκευές και επισκευές, ερευνητικά και άλλα προγράμματα, και ο,τιδήποτε άλλο η επιχείρηση επιλέγει, καλώς ή κακώς, να συμπεριλάβει στον όρο αυτόν".
"Ζωολογικοί κήποι και ενυδρεία με προϋπολογισμούς που κυμαίνονται από μονοψήφιο αριθμό εκατομμυρίων έως και δεκάδες εκατομμύρια ετησίως, ισχυρίζονται ότι σώζουν είδη και εμπλουτίζουν άγριους πληθυσμούς, όμως ο αριθμός των ειδών που πραγματικά οφελούνται είναι αμελητέος", προσθέτει. "Με άλλα λόγια, "αν εξετάσουμε την απόδοση της επένδυσης, δηλαδή τον αριθμό των ειδών που επανεντάχθηκαν επιτυχώς από ζωολογικούς κήπους στη φύση, η διατήρηση των ζωολογικών κήπων θα μπορούσε εύλογα να θεωρηθεί ως μια πολύ κακή επένδυση".
Αν και ο Laidlaw εκφράζει "συγκρατημένη αισιοδοξία" και βλέπει κάποια "ρήγματα φωτός", ως προς τις αλλαγές που μέχρι στιγμής έχουν γίνει στα παλιά μοντέλα των ζωολογικών κήπων και ενυδρείων του Καναδά, θεωρεί ότι αυτή η αλλαγή δεν είναι αρκετή για να κατευνάσει την αρνητική κριτική.
Παρ' όλα αυτά φαίνεται ότι η Καναδική Νομοθεσία πιέζει τους ζωολογικούς κήπους προς το καλύτερο. Όπως ανακοινώνει η οργάνωση Animal Justice, το Νομοσχέδιο Bill S-15 που τέθηκε προς ψήφιση τον περασμένο μήνα, "έρχεται να θέσει τέλος στην αιχμαλωσία για τους ελέφαντες και τα μεγάλα πρωτεύοντα, απαγορεύοντας σε ζωολογικούς κήπους και ιδιώτες την απόκτηση νέων και την αναπαραγωγή των ήδη υπαρχόντων ζώων, και υπόσχεται να καταστήσει παράνομη την εκμετάλλευση αυτών των ειδών για λόγους διασκέδασης". Το νομοσχέδιο αυτό ενσωματώνει τμήματα από την Jane Goodall Act***, μια τροπολογία που έχει προταθεί από το 2020 και παραμένει σε εκκρεμότητα. Η τροπολογία αυτή θα μπορούσε να θέσει νέους νομικούς περιορισμούς, καθορίζοντας ποια είδη ζώων επιτρέπεται να διατηρούνται στην αιχμαλωσία και ποια όχι, και απαγορεύοντας την απόκτηση νέων αιχμαλώτων ατόμων που ανήκουν στα πρωτεύοντα, τους ελέφαντες, τα μεγάλα αιλουροειδή, αρκούδες, λύκους, φώκιες, θαλάσσιους λέοντες, ορισμένες μαϊμούδες και ορισμένα ερπετά.
Σύμφωνα με τους υπερασπιστές των ζώων, αν και τέτοια νομοσχέδια φαίνονται να κινούνται προς την σωστή κατεύθυνση, η δύναμή τους είναι περιορισμένη μπροστά στα μεγάλα ανθρωπογενή προβλήματα που αντιμετωπίζει η φύση και τα ζώα. "Τελικά, αν οι ζωολογικοί κήποι θέλουν να πείσουν τον κόσμο να τους δει με τον τρόπο που οι ίδιοι απεικονίζουν τον εαυτό τους αυτήν την στιγμή, πρέπει να αποδείξουν ότι στ' αλήθεια υπερασπίζονται τα ζώα, δεδομένου ότι ο σημερινός τους τρόπος λειτουργίας δεν προσφέρεται να υπηρετήσει μια τέτοια αλλαγή", λέει ο Laidlaw.
Πηγή: Beware the rise of ‘conservation washing’ – the latest gambit to keep animals in captivity at https://www.theglobeandmail.com/opinion/article-beware-the-rise-of-conservation-washing-the-latest-gambit-to-keep/ -- twitter/JessLReid -- Fb/writerfortheanimalsJessica
Photo1 at theglobeandmail
Photo2 Rob Laidlaw
Photo3 Camille Labchuk
Photo4 Lesley Fox
Προσαρμογή και απόδοση στα ελληνικά, Κάκη Πριμηκύρη
*https://twitter.com/JessLReid -- https://www.facebook.com/jessica.l.scott1 -- https://www.planetfriendlynews.com/blog/solving-the-zoo-problem-1
**https://web.archive.org/web/20200121220553/http://compassionateconservation.net/about/, wikipedia, compassionate conservation
***https://www.zoocheck.com/act-moving-at-elephants-pace/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου