Gallus domesticus, κοινώς "κοτόπουλα": ας τους επιτρέψουμε τουλάχιστον να μην είναι τόσο παραγνωρισμένα...

Το Gallus domesticus, κοινώς "κοτόπουλο" και στα αγγλικά "chicken", είναι ένας είδος πτηνού που εκτιμάται ότι εξημερώθηκε (domesticated) πριν από 8 χιλιάδες χρόνια στην νοτιοανατολική Ασία, και από εκεί διαδόθηκε στον υπόλοιπο κόσμο. Τα κοτόπουλα δεν φημίζονται και τόσο για την ευφυία τους - κάθε άλλο μάλιστα, καθώς είναι πολύ διαδεδομένη η άποψη - στερεότυπο πως είναι κουτά. Αυτό συμβαινει μάλλον γιατί, στο μυαλό μας, η λέξη "κοτόπουλο" συνδέεται κυρίως με φαγητό. Στις ΗΠΑ, το πιο δημοφιλές φαγητό είναι το κοτόπουλο και, σε ολόκληρο τον κόσμο, εκκολάπτονται και  σφάζονται κάθε χρόνο περισσότερα από 70 ΔΙΣεκατομμύρια κοτόπουλα, αριθμός 20 φορές μεγαλύτερος από όλα μαζί τα γουρούνια, τα πρόβατα και τις αγελάδες όλης της γης*. 

Εδώ και χρόνια όμως, μελέτες αποδεικνύουν ότι τα κοτόπουλα είναι πλάσματα με νόηση και συναισθήματα. Εχουν την ικανότητα να σκέφτονται, να συναισθανονται, ακόμη και να συμπάσχουν. Συνεπώς, έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε πως έχουν επίγνωση ότι υποφέρουν. Παίζουν μεταξύ τους, προστατεύουν τα μικρά τους, αναγνωρίζουν τον ιδιοκτήτη τους και προειδοποιούν το ένα το άλλο όταν πλησιάζει μια απειλή. Μπορούν ακόμα να κάνουν απλούς μαθηματικούς υπολογισμούς, και είναι ικανά να αντιλαμβάνονται ορισμένες συνθέτες έννοιες, όπως η μονιμότητα του αντικειμένου. 

Σύμφωνα με το  Sentience Institute, 99,9 τοις εκατό των κοτόπουλων που εκτρέφονται για το κρέας τους (γνωστά ως "broiler chickens”) περνούν την ζωή τους μέσα στις βασανιστικές εγκαταστάσεις της βιομηχανοποιημένης κτηνοτροφίας (factory farms). Η αφθονία αποδεικτικών στοιχείων που φανερώνουν την νοημοσύνη τους συνηγορεί με τους υπερασπιστές της ηθικής μεταχείρισης των ζώων (animal ethicists) που εναντιώνονται στην κακομεταχείριση και τον εγκλεισμό. Τι ακριβώς εννοούμε όμως όταν λέμε ότι τα κοτόπουλα είναι "έξυπνα" και τι γνωρίζουμε για τις νοητικές και συναισθηματικές ικανότητες αυτών των πουλιών; 

Πρώτα πρώτα, θα πρέπει να αναρωτηθούμε τι ακριβώς σημαίνει για ένα μη ανθρώπινο ζώο να είναι "έξυπνο". Η έννοια της ευφυίας αυτή καθ' εαυτή έχει δημιουργηθεί από ανθρώπους για ανθρώπους, και όταν λέμε ότι ένα πρόσωπο είναι "έξυπνο", εννοούμε ότι διαθέτει έναν συνδιασμό γνωστικών ικανοτήτων που το κάνουν ικανό να τα βγάλει πέρα στην ζωή του ως άνθρωπος. Για να ορίσουμε συνεπώς αν τα κοτόπουλα είναι η όχι έξυπνα, θα πρέπει να το θέσουμε ως εξής: Διαθέτουν η όχι τις απαιτούμενες ικανότητες και δεξιότητες για να επιβιώσουν και να τα βγάλουν πέρα ως κοτόπουλα;  Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι ένα ηχηροτατο ναι. Τα κοτόπουλα είναι θηράματα χωρίς φυσικές άμυνες, και όμως κατάφεραν να επιβιώσουν και να ζήσουν για χιλιάδες χρόνια, χάρη στην νοημοσύνη τους. Ας δούμε πώς. 

Ο καθηγητή Ψυχολογίας στο Macquarie University της Αυστραλίας, Dr. Chris Evans, επισημαίνει ότι τα κοτόπουλα έχουν εξελιγμένους τρόπους επικοινωνίας. "Χρησιμοποιώντας περισσότερες από 20 διαφορετικές φωνητικές παραλλαγές, ενημερώνουν το ένα το άλλο με αξιοσημείωτη ακρίβεια για όσα σημαντικά συμβαίνουν στον κόσμο τους". Χαιρετιούνται μεταξύ τους, εκφράζουν απογοήτευση, ειδοποιούν για την παρουσία τροφής, και ανακοινώνουν ότι μόλις άφησαν στην φωλιά ένα αυγό. Χρησιμοποιούν διαφορετικό σινιάλο κάθε φορά που πλησιάζει ένας κίνδυνος - άλλο για τα χερσαία αρπακτικά, άλλο για τα αρπακτικά του αέρα, και άλλο για την περίπτωση που ένας άνθρωπος ετοιμάζεται να κλέψει τα αυγά τους. 

Αξίζει να αναφερθεί ότι μερικά κοτόπουλα ξεχωρίζουν τους ιδιοκτήτες τους και χρησιμοποιούν διαφορετικά κακαρίσματα για να τους χαιρετίσουν, όπως περιγράφει στο βιβλίο της "How To Speak Chicken" η Melissa Caughey.

 Μια μελέτη του 2005 παρουσιάζει κοτόπουλα που εκπαιδεύτηκαν να κερδίζουν την τροφή τους πατώντας ένα κουμπί. Αν πατούσαν το κουμπί αμέσως, χωρίς να περιμένουν σχεδόν καθόλου, έπαιρναν μια μικρή ποσότητα τροφής, αν όμως είχαν την υπομονή να περιμένουν 20 δευτερόλεπτα, έπαιρναν ως βραβείο μια πολύ μεγαλύτερη ποσότητα. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι 90 στις 100 φορές τα κοτόπουλα καθυστερούσαν να πατήσουν το κουμπί, κερδίζοντας έτσι το βραβείο τους. Μια τέτοια συμπεριφορά δείχνει αφ' ενός αυτοέλεγχο, αφετέρου ικανότητα σχεδιασμού για το άμεσο μέλλον.  "Ένα ζώο που διαθέτει ικανότητα πρόβλεψης του αποτελέσματος θα μπορούσε να αξιοποιήσει τα δεδομένα για να αποκομίσει όφελος, θα μπορούσε όμως και να οδηγηθεί σε ματαίωση, απογοήτευση και άγχος προσμονής", λέει η συγγραφέας της μελέτης, Dr. Siobhan Abeyesinghe.** "Ως εκ τούτου, ο προσδιορισμός της νοητικης ικανότητας που διαθέτει το ζώο υποδεικνύει και τον καλύτερο τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να το διαχειριστούμε, και τι θα μπορούσαμε να κάνουμε προκειμένου να ελαχιστοποιήσουμε το στρες που υφίσταται στις εγκαταστάσεις της βιομηχανοποιημένης κτηνοτροφίας".  

Μελέτη του 2017 καταδεικνύει ότι τα κοτόπουλα έχουν μια εντυπωσιακά εξελιγμένη επίγνωση των αριθμών. Μπορούν να κάνουν πρόσθεση και αφαίρεση, να συγκρίνουν ποσότητες και σύνολα δεδομένων, και να μετρούν από αριστερά προς τα δεξιά. Μια άλλη μελέτη του 2019 έδειξε ότι τα νεογέννητα κλωσσόπουλα είναι σε θέση να συμμετέχουν σε απλά παιχνίδια (shell games) και να κερδίζουν. 

"Τα κοτόπουλα μπορούν να αναπτύξουν δεξιότητες και ικανότητες που ένα μικρό παιδί χρειάζεται μήνες και χρόνια για να διαμορφώσει", γράφει η καθηγήτρια του Royal Veterinary College, Dr. Christine Nicol στην μελέτη της "The Intelligent Hen".

Σε έναν πειραματισμό, κάποια αντικείμενα τοποθετήθηκαν πίσω από το ένα από δύο εμπόδια και μετά άλλαξαν θέσεις, πηγαίνοντας από το ένα εμπόδιο στο άλλο. Τα κοτοπουλάκια του πειράματος παρακολούθησαν την διαδρομή του κάθε αντικειμένου και εντόπισαν σωστά το εμπόδιο πίσω από το οποίο είχαν τοποθετηθεί τα περισσότερα αντικείμενα. Με αυτόν τον τρόπο, αποδεικνύεται ότι τα συγκεκριμενα πουλιά, όχι μόνον έχουν την μαθηματική ικανότητα να κάνουν διάκριση ανάμεσα στο λιγότερο και το περισσότερο, αλλά μπορούν και να αντιληφθούν την έννοια της μονιμότητας του αντικειμένου (object permanence), ότι δηλαδή ένα αντικείμενο εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα και όταν δεν φαίνεται.Τα ανθρώπινα μωρά δεν εμφανίζουν την αναπτυξιακή ικανότητα αντίληψης της μονιμότητας του αντικειμένου πριν από την ηλικία των δύο ετών. Τα κοτοπουλάκια αποδεικνύεται ότι μπορούν να κατανοήσουν αυτήν την έννοια πέντε μόλις ημέρες μετά την εκκόλαψη του αυγού (βλ. Lori Marino***, 2017).

Όπως συμβαίνει και σε άλλα είδη, οι κότες είναι πολύ προστατευτικές με τα μικρά τους. Σε μια μελέτη του 2011 βρέθηκε ότι οι κλώσσες σταματούν να περιποιούνται το πτέρωμα τους (preening) και βγάζουν φωνές αγωνίας όταν τα μικρά τους δείχνουν αναστατωμένα. Αυτό αποδεικνύει ότι τα ενήλικα θηλυκά πουλιά διαθέτουν τουλάχιστον ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ενσυναίσθησης. Σε μια πιο αναλυτική προσέγγιση αυτής της έρευνας, το 2013, αναφέρεται ότι, όταν πρόκειται για την ασφάλεια των νεοσσών, οι μαμάδες κότες είναι ακόμα πιο παρατηρητικές. Συμπεριφέρονται προστατευτικά, όχι μόνον όταν βλέπουν ότι τα κοτοπουλάκια τους ταλαιπωρούνται, αλλά και όταν βρίσκονται σε ένα περιβάλλον το οποίο οι ίδιες, με βάση τις προϋπάρχουσες γνώσεις τους για απειλές και αρπακτικά, θεωρούν δυνητικά επικίνδυνο. 

Μερικές φορές, οι πετεινοί καλούν τις κότες να φάνε ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει διαθέσιμο φαγητό. Τελικά οι κότες το παίρνουν χαμπάρι και σταματούν να ανταποκρίνονται. "Αυτές οι κοινωνικές στρατηγικές εξαπάτησης και η αντιμετώπιση τους μοιάζουν εκπληκτικά με παρόμοιες πολυσυνθέτες συμπεριφορές που έχουν παρατηρηθεί σε διάφορα θηλαστικά όπως τα πρωτεύοντα", σημειώνει η Dr. Lori Marino σε άρθρο της στο διαδικτυακό περιοδικό Animal Cognition. Σύμφωνα με την έρευνα της Marino, τα κοτόπουλα μπορούν να αναγνωρίσουν περισσότερα από 100 πρόσωπα τα οποία συνδυάζουν με αντίστοιχες θετικές η αρνητικές εμπειρίες. 

Αν έχεις ένα σμήνος από κοτόπουλα στην αυλή σου, μπορείς να παρατηρήσεις πως κάθε ένα έχει την δική του ατομική προσωπικότητα. Άλλα είναι φιλικά, ζωηρά και στοργικά, και άλλα είναι πιο δύστροπα, τεμπέλικα και απόμακρα. Το κάθε πουλί έχει την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του. "Υπάρχουν άφθονες περιγραφές για τις ατομικές ιδιαιτερότητες πουλιών που ζουν σε καταφύγια, μικρά αγροκτήματα και αυλές", γράφει η Dr. Marino. "Όλα τους παρουσιάζουν αξιοσημείωτες ικανότητες να αναγνωρίζουν τα άτομα που ανήκουν στο σμήνος τους, καθώς επίσης και την ικανότητα να ακολουθούν την κοινωνική ιεραρχία μέσα στην ομάδα. Τα κοτόπουλα μπορούν να ξεχωρίσουν, όχι μόνο ποιος είναι μέλος της κοινωνικής τους ομάδας και ποιος δεν είναι, αλλά να διαφοροποιήσουν και το κάθε άτομο χωριστά". Με βάση αυτές τις ικανότητες, τα κοτόπουλα καταφέρνουν να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν ένα κοινωνικό σύστημα ιεραρχίας (pecking order), που είναι πολύ σημαντικό για την επιβίωση τους ως θηράματα. 

Ας τους επιτρέψουμε λοιπόν να μην είναι τόσο παρεξηγημένα (και περιφρονημένα). Γιατί, εκτός των άλλων, όπως ακριβώς οι άνθρωποι και τα άλλα ζώα, αυτά τα πουλιά πονούν. Τα κοτόπουλα έχουν την ικανότητα να νοιώθουν τον πόνο. 

Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Applied Animal Behavior Science, υποδοχείς πόνου έχουν εντοπιστεί σε διάφορα σημεία του σώματος των κοτόπουλων, όπως το ράμφος, το στόμα, οι θύλακες των αρθρώσεων και το δέρμα. Η διέγερση αυτών των υποδοχέων προκαλεί καρδιαγγειακές και συμπεριφορικές μεταβολές, που είναι παρόμοιες με εκείνες που παρατηρούνται στα θηλαστικά και πιστοποιούν την αντίληψη του πόνου.

Δυστυχώς, πολλές κοινές πρακτικές της πτηνοτροφίας (και της κτηνοτροφίας γενικότερα) ευθύνονται για την πρόκληση μεγάλου πόνου. Για παράδειγμα, το κόψιμο του ράμφους στα νεογέννητα κοτοπουλάκια κρεοπαραγωγής είναι μια πάρα πολύ οδυνηρή διαδικασία. Επιπροσθέτως, χρόνια προβλήματα όπως ορθοπεδικές παθήσεις και κατάγματα οστών, που παρουσιάζουν συχνα τα κοτόπουλα κρεοπαραγωγής, προκαλούν επίσης μεγάλο πόνο που διαρκεί εβδομάδες η μήνες. 

Τα κοτόπουλα κρεοπαραγωγής (broiler chickens) είναι γενετικά προγραμματισμένα για να μεγαλώνουν παρά  πολύ γρήγορα και να σφάζονται σε ηλικία περίπου 45 ημερών - και οι έρευνες δείχνουν ότι υποφέρουν από τις παθολογικές επιπτώσεις αυτού του αφυσικου ρυθμου ανάπτυξης. Σε μια πρόσφατη  μελέτη του Global Animal Partnership, αναφέρεται ότι τα κοτόπουλα ταχείας ανάπτυξης παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα δραστηριότητας, μειωμένους δείκτες κινητικότητας, παθολογικές καταστάσεις των ποδιών και των αρθρώσεων, αυξημένα επίπεδα των βιοχημικών παραμέτρων που δηλώνουν αλλοιώσεις των μυών, συχνή εμφάνιση μυοπαθειών, και ενδεχόμενη ανεπαρκή ανάπτυξη οργάνων. Ανάλογη παραβίαση αντοχής έχει γίνει και στις κότες αυγοπαραγωγής. [Βλ. Egg-Truth]

Τα κοτόπουλα δεν διαφέρουν και τόσο από άλλα ζώα που ζουν ως κατοικίδια και είθισται να αντιμετωπίζονται ως ζώα συντροφιάς. Όπως ακριβώς συμβαίνει στα σκυλιά και στα γατιά, το κάθε κοτόπουλο μπορεί να είναι έχει έμφυτη περιέργεια, να είναι στοργικό και παιχνιδιάρικο, και να χαρακτηρίζεται από την δική του μοναδική ταυτότητα και ξεχωριστή προσωπικότητα.

Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να βλέπουν με άλλο μάτι αυτά τα μέχρι σήμερα υποτιμημένα πουλιά. Σύμφωνα με τους Los Angeles Times, η διατήρηση κοτόπουλων ως  κατοικίδια είναι ένα χόμπυ που αναπτύσσεται ταχύτατα στην Νέα Υόρκη, ενώ, από το 2017, ένα ποσοστό μεγαλύτερο από ένα τοις εκατό των Αμερικανικών νοικοκυριών φιλοξενεί κοτόπουλα. Η αλήθεια πάντως είναι ότι τα κοτόπουλα έχουν διαφορετικές ανάγκες από τα ζώα που έχουμε μάθει να αντιμετωπίζουμε ως ζώα συντροφιάς. Για αυτόν τον λόγο και πολλοί ιδιοκτήτες δεν είναι πάντοτε τόσο έτοιμοι όσο νομίζουν για να τα διατηρήσουν σωστά, χωρίς να τα ταλαιπωρούν. 

Για την ευζωία των παραγωγικών ζώων, το βρετανικό Farm Animal Welfare Council έχει ορίσει κάποιες βασικές προδιαγραφές γνωστές ως "Πέντε Ελευθερίες" ("Five Freedoms"), οι οποίες είναι: Ελευθερία από Πείνα και Δίψα, Ελευθερία από Δυσφορία (αναφέρεται στο περιβάλλον), Ελευθερία από Πόνο, Τραυματισμό και Ασθένεια, Ελευθερία από Φόβο και Ταλαιπωρία (αναφέρεται στην μεταχείριση) και Ελευθερία Έκφρασης Φυσιολογικης Συμπεριφορας. Προκειμένου για κοτόπουλα που ζουν και  διατηρούνται στην αυλή κάποιου σπιτιού, οι Πέντε Ελευθερίες δεν βάζουν και τόσο ψηλά τον πήχη, και συνιστούν κάποιες βασικές οδηγίες που φαίνεται εύκολο να τις τηρήσει κανείς. Η βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία όμως μια εντελώς διαφορετική ιστορία. Εδώ, μυστικές έρευνες αποκαλύπτουν πως, ακόμα και στις πτηνοτροφικές μονάδες που ισχυρίζονται ότι προσφέρουν στα ζώα τους "υψηλά" επίπεδα ευζωίας, τα κοτόπουλα υποφέρουν. Μερικά μάλιστα δεν καταφέρνουν να επιβιώσουν για να φτάσουν ούτε μέχρι το σφαγείο.  

“Υπάρχουν πολλοί τρόποι τρόποι για να καταλάβεις αν ένα κοτόπουλο υποφέρει", γράφει στο The Conversation η ερευνήτρια ευζωίας των ζώων Dr. Mary Baxter. Πώς θα καταλάβουμε λοιπόν αν τα κοτόπουλα είναι η όχι ευχαριστημένα; Ένα κριτήριο είναι να δούμε κατά πόσον "παίζουν" η όχι μεταξύ τους! Κατά τις δεκαετίες του '50 και του '60, ερευνητές παρατήρησαν, ανάμεσα στα κοτόπουλα,  μια συμπεριφορα την οποία περιγράφουν ως "frolicking", "sparring" και "food running". Αργότερα, άλλοι επιστήμονες έδωσαν διαφορετικά ονόματα σε αυτές τις συμπεριφορές, αποκαλώντας τις "aggression" η "running-with-flapping". "Αυτή η αλλαγή των όρων", γράφει η Baxter, "προφανώς οφείλεται στην γενικότερη απροθυμία ορισμένων επιστημόνων να παραδεχτούν ότι τα κοτόπουλα έχουν νόηση και συναισθήματα". Με όποιο όμως όνομα και να την πεις, αυτή η συμπεριφορά εμπεριέχει την καθιερωμένη έννοια του παιχνιδιού, μπορεί να χαρακτηριστεί ως παιχνίδι. 

Δεν χρειάζονται τυποποιημένες οδηγίες για να κατανοήσει κάποιος την συμπεριφορά των κοτόπουλων. Εκείνοι που έχουν αλληλεπιδράσει μαζί τους, είτε σε κάποιο καταφύγιο ζώων είτε στην αυλή τους, θα σου πουν ότι τα κοτόπουλα συχνά χουρχουρίζουν σαν τις γάτες, όταν είναι ευχαριστημένα! 

Εν κατακλείδι, δεν χωρεί αμφιβολία ότι τα κοτόπουλα διαθέτουν νοημοσύνη, είναι ικανά να νοιώσουν πόνο, και υποφέρουν στις εγκαταστάσεις της βιομηχανοποιημένης κτηνοτροφίας. Επειδή όμως τα εκτρέφουμε και τα σφάζουμε κάθε χρόνο κατά ΔΙΣεκατομμυρια, δεν βλέπουμε αυτά τα ζώα ως συναισθανομενα - στην αντιληπτική μας ικανότητα υπάρχει ακόμα και λειτουργει αυτή η αποσύνδεση (cognitive dissonance).

Η Lori Marino πιστεύει ότι πρέπει να αρχίσουμε να βλέπουμε τα κοτόπουλα από μια άλλη οπτική γωνία, αν θέλουμε να καταλάβουμε την διανοητική τους λειτουργία. Τα βαφτίσαμε "παραγωγικά ζώα" και αποφασίσαμε να τα βλέπουμε μόνο ως μηχανές παραγωγής. Πώς θα τα κάνουμε να γεννούν περισσότερα αυγά, να αναπτύσσονται πιο γρήγορα και να μη ραμφίζουν το ένα το άλλο: ΑΥΤΑ είναι τα θέματα που απασχολούν όσους εργάζονται με τα κοτοπουλα - και όχι μόνο με τα κοτόπουλα  γιατί το ίδιο ισχύει και για όσους εργάζονται με τα ψάρια η με τις αγελάδες. 

Πουλιά εξημερωμενα εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια, παραγνωρισμένα, κατασυκοφαντημενα και βασανισμένα πέρα από κάθε φαντασία, τα κοτόπουλα σφαγιάζονται σήμερα κατά δισεκατομμύρια, και καταναλώνονται σε ολόκληρο τον κόσμο αφειδώς, ως η φτηνότερη (και τελικά ανθυγιεινότερη) πηγή ζωικής πρωτεΐνης. Τους στερήσαμε κάθε φτερούγισμα, τα καθηλώσαμε στη γη, τα κλείσαμε σε μπουντρούμια χωρίς ήλιο και ουρανό, τα καταδικάσαμε σε μια ζωή που κανένα πλάσμα δεν αξίζει να ζει, τα περιγελάσαμε χωρίς ντροπή, και το βαφτίσαμε όλο αυτό "γενετική βελτίωση" και "επιστήμη". Στην ποπ κουλτούρα, "bird brained" σημαίνει χαζός, και στα ελληνικά είναι βρισιά να σε πουν "κουτορνίθι". Και όμως τα κοτόπουλα είναι έξυπνα, πολύ πιο έξυπνα από όσο φαίνονται, και πολύ πιο αξιόλογα από αυτό που επιτρέπουμε να κρίνει το δικό μας το μυαλό και να δουν τα δικά μας τα μάτια. 

"Μέσα από μια τόσο εφαρμοσμένη προσέγγιση χάνεται όλη η ουσία", λέει η Lori Marino στο Mental Floss. "Τα κοτόπουλα είναι ζώα (animals). Έχουν κι αυτά μια ιστορία εξέλιξης και προσαρμογής, ακριβώς όπως ένας χιμπαντζής, η ένας άνθρωπος η ένας σκύλος"... Είναι ζώα με ανάσα και ψυχή, ANIMA(LS). Και τουλάχιστον ως ζώα με ανάσα και ψυχή θα πρέπει να τα προσεγγίσουμε και να τα εκτιμήσουμε. 

Πηγή: Chickens Are Smart and Have Feelings, Contrary to ‘Bird Brain’ Stereotypes [https://sentientmedia.org/are-chickens-smart/, https://goodmenproject.com/featured-content/chickens-are-smart-and-have-feelings-contrary-to-bird-brain-stereotypes/] via Earhsave Canada at Fb 

Photo1 at https://animalsaustralia.org/our-work/compassionate-living/8-chicken-facts/ 

Photo2: Chris Evans 

Photo3

Photo4 at https://www.wellbeingintlstudiesrepository.org/animsent/vol3/iss23/40/ 

Photo5 at Animal Equality

Παραπομπές

*Πόσα ζώα σφάζονται κάθε μέρα σε ολόκληρο τον κόσμο: https://ourworldindata.org/how-many-animals-get-slaughtered-every-day -- https://ourworldindata.org/explorers/animal-welfare

** 

"Chickens certainly have more capabilities than people are aware of. I do think they are unjustly maligned. We have this psychological shielding to devalue animals we use for meat so we feel less concern about them.”  / Τα κοτόπουλα σίγουρα έχουν πολύ περισσότερα χαρίσματα από ό,τι νομίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Πραγματικά πιστεύω πως αδίκως  έχουν κακολογηθεί. Καταφεύγουμε σε αυτήν την ψυχολογική άμυνα, να υποτιμούμε τα ζώα που τρώμε, για να έχουμε την συνείδηση μας ήσυχη. -Dr. Siobhan Abeyesinghe, αναπληρώτρια καθηγήτρια Συμπεριφοράς Ζώων στο Royal Veterinary College του Λονδίνου και συγγραφέας της μελέτης "Do Hens Have Friends?  (The Telegraph, 2013)

***https://www.facebook.com/lori.marino.5

Σχετικοί σύνδεσμοι 

• Chickens 'cleverer than toddlers' (The Telegraph 2013)

• Chicken Behavior: An Overview of Recent Science (free from HARM, 2014)

• How Smart are Chickens? (UNTAMED SCIENCE 2018)

• Bird Brain: How chickens think & feel (Viva)

• STUDIES SHOW THAT CHICKENS ARE SMARTER THAN YOU THINK (THE HUMANE LEAGUE, 2022)

• Chickens Are Way Smarter Than You Think (Συνέντευξη της Lori Marino στο VICE, 2017)

• The Startling Intelligence of the Common Chicken (SCIENTIFIC AMERICAN, 2017) 

• 21 Surprising Facts About Chickens (PETAUK, 2018) -- video

• The inner lives of chickens: intelligence, self-control and empathy (WORLD ANIMAL PROTECTION 2016)

• The Emotional Lives and Personalities of Backyard Chickens (Psychology Today 2023) 

• Chickens are birds, just like eagles, but they get no respect (VANCOUVER HUMANE SOCIETY 2018) 

• Hen History: https://www.egg-truth.com/hen-history

• EGGS THE UNSEEN STORY  (Image by Jo-Anne McArthur) -- Τι δεν θέλουν να ξέρουμε για τα αυγά

Τέλος, παραθέτω μερικές ομάδες διάσωσης και καταφύγια για κοτόπουλα όπως τα βρήκα στο Plant Based News: 1) Chicken Run Rescue (Minnesota, US) Fb, 2) Fresh Start for Hens  (United Kingdom) Fb, 3) Melbourne Chicken Rescue (Victoria, Australia) Fb, 4) NSW Hen Rescue (New South Wales, Australia) Fb, 5) Happy Hen Animal Sanctuary (California, US) Fb, 6) Crosskennan Lane Animal Sanctuary (Antrim, Northern Ireland) Fb, 7) Animal Place (California, US) Fb, 8) Pear Tree Farm Animal Sanctuary (Somerset, UK) Fb, 9) Guelph Humane Society (Ontario, Canada) 

Προσαρμογή και απόδοση στα ελληνικά by Gatouiti