Πόσο έντιμη είναι η σχέση μας με τα ζώα συντροφιάς;

Με μια αναζήτηση στο διαδίκτυο,  μπορεί να περιηγηθεί κανείς σε έναν κόσμο που είναι γεμάτος εκκλήσεις βοήθειας για σκύλους και γάτες που δεν έχουν σπίτι,  αλλά και συγκινητικές ιστορίες που μας κάνουν να βλέπουμε την υιοθεσία τους ως "happy end". Στο βιβλίο Run, Spot, Run: The Ethics of Keeping  Pets (2016), η Αμερικανίδα συγγραφέας και ερευνήτρια στον τομέα της Βιοηθικής, Jessica Pierce*, επιχειρεί να φωτίσει μια άλλη διάσταση του θέματος, καταδεικνύοντας πως η εγκατάλειψη δεν είναι το μόνο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα ζώα συντροφιάς, αλλά η "κορυφή του παγόβουνου". Ακόμα κι αν θεωρούμε τους εαυτούς μας ιδανικούς φιλόζωους, μπορεί να ταλαιπωρούμε τα ζώα μας με διάφορους τρόπους κάθε μέρα, γράφει. 

Με πληθυσμό που  ξεπερνά τα 340 εκατομμύρια, στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, υπάρχουν σήμερα περισσότερα από 100 εκατομμύρια σκύλοι και γάτες (χώρια τα άλλα είδη, όπως κουνέλια, πουλιά, χάμστερ, ποντίκια, ψάρια, ερπετά, αμφίβια και άλλα ζώα που διατηρούνται ως "exotic pets"). Υποτίθεται ότι οι ιδιοκτήτες τους τα αγαπούν, στην πραγματικότητα όμως πολλά από αυτά υφίστανται ενεργητική ή/και παθητική κακοποίηση, παρασυσσώρευση (animal hoarding), αναπαραγωγή σε puppy mills , κυνομαχίες, ακόμα και σεξουαλική κακοποίηση. 

Ακόμα και ως "μέλη της οικογένειας", σε πολλά νοικοκυριά, δεν είναι λίγα τα ζώα που υφίστανται παραμέληση, τιμωρητική εκπαίδευση**, παρατεταμένο εγκλεισμό, φρικτούς ακρωτηριασμούς (όπως declawing και debarking), και εγκατάλειψη. Όλα αυτά είναι πιθανό να συμβαίνουν γιατί, σε αντίθεση με τα παιδιά, τα κατοικίδια ζώα ΔΕΝ είναι στ' αλήθεια μέλη της οικογένειας αλλά ιδιοκτησία. Και, ως ιδιοκτησία, δεν μπορούν να έχουν δικαιώματα αλλά μόνο μερικούς νόμους που φιλοδοξούν (αλλά δεν καταφέρνουν πάντοτε) να τα προστατέψουν. Καθώς μάλιστα η παραμέληση και η κακοποίηση είναι κάτι που διαδραματίζεται στον ιδιωτικό χώρο του σπιτιού και της οικογένειας, η ορατότητα είναι μικρή και τα αδικήματα αυτά δεν είναι πάντοτε μετρήσιμα. Ακόμα και οι πλέον υπεύθυνοι ιδιοκτήτες δεν μπορούν να ικανοποιήσουν όλες τις ανάγκες των ζώων τους, όχι μόνο γιατί έχουν και άλλες υποχρεώσεις αλλά και εξ αιτίας της εγγενούς δυσκολίας που ενυπάρχει στην διατήρηση ενός σκύλου μέσα σ' έναν κόσμο που έχει φτιαχτεί για ανθρώπους. Σύμφωνα με έρευνα του 2022, σχεδόν ένας στους πέντε ιδιοκτήτες είχαν σκοπό να εγκαταλείψουν το ζώο τους για οικονομικούς λόγους (αν και η εγκατάλειψη είναι μια προοπτική που συνήθως δεν αναφέρεται σε άλλα "μέλη της οικογένειας"...). 

Όμως η εγκατάλειψη δεν είναι το μόνο ζήτημα στη σχέση των ανθρώπων με τα ζώα τους, αν λάβουμε υπ όψιν την έλλειψη άσκησης, την έλλειψη κοινωνικοποίησης και την ανία, λέει η Pierce. Όντας και η ίδια μητέρα επισημαίνει πως οι γονείς πρέπει να σκεφτούν διπλά πριν αποφασίσουν να φέρουν στο σπίτι ένα κατοικίδιο. Τα παιδιά στην αρχή ενθουσιάζονται, αυτό όμως δεν κρατά πολύ, είτε γιατί, μετά από λίγο, η προσοχή τους στρέφεται σε άλλα ενδιαφέροντα, είτε γιατί, ως παιδιά, δεν αναγνωρίζουν τις ιδιαίτερες ανάγκες ενός ζώου και δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις που απαιτεί η φροντίδα του. Οι γονείς είναι επίσης πιθανό να παραμελήσουν το κατοικίδιο, καθώς η φροντίδα των παιδιών προηγείται. Ομως τα "τριχωτά μωρά" είναι σαν παιδιά που δεν μεγαλώνουν ποτέ και παραμένουν για πάντα απολύτως εξαρτώμενα από τους ανθρώπους. Η φροντίδα τους προϋποθέτει την ανάληψη ευθύνης, όπως άλλωστε και η φροντίδα των παιδιών. Σήμερα οι άνθρωποι κάνουν λιγότερα παιδιά, αναλογιζόμενοι αυτήν την ευθύνη και, με την ίδια λογική, ίσως θα έπρεπε να αποκτούν και λιγότερα κατοικίδια. 

Οι σκύλοι εξημερώθηκαν πριν από 20 χιλιάδες χρόνια και οι γάτες 10 χιλιάδες χρόνια αργότερα, αν και υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν πως, για τις  γάτες η  εξημέρωση είναι μια διαδικασία που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Από τότε, ο ρόλος αυτών των ειδών, στην σχέση τους με τους ανθρώπους, άλλαξε, και το είδος της "εργασίας" τους εξελίχθηκε. Από κυνηγοί και φύλακες κλήθηκαν να κάνουν μια άλλη δουλειά: συντροφιά. "Το να είσαι συνεχώς σύντροφος κάποιου, λέει η Pierce, δεν είναι εύκολη δουλειά. Είναι ένα δύσκολο και σκληρό επάγγελμα. Νομίζω πως, στην πραγματικότητα, αυτή είναι η πιο επικίνδυνη και η πιο δύσκολη από κάθε άλλη δουλειά που τους έχουμε ποτέ ζητήσει να κάνουν. Απαιτούμε συντροφιά με όσο το δυνατόν λιγότερη τριβή και ζητάμε από τους σκύλους να είναι υπάκουοι, ευχάριστοι και προσαρμοστικοι στον κόσμο των ανθρώπων, έναν κόσμο με  αμέτρητους κανόνες και απαγορεύσεις που δεν σημαίνουν τίποτα γι' αυτούς. Και όταν, αναπόφευκτα, δεν καταφέρουν να τα κάνουν όλα αυτά με την πρώτη, θεωρούμε τον φυσιολογικό τους τρόπο λειτουργίας "προβληματική συμπεριφορά" που, στην καλύτερη περίπτωση, χρειάζεται διόρθωση, και στην χειρότερη εγκατάλειψη.  

Σήμερα, υπάρχουν στα σπίτια μας ζώα συντροφιάς πολύ περισσότερα από ποτέ άλλοτε, όμως (ακόμη και στις χώρες στις οποίες συνηθίζουμε να λέμε ότι "δεν υπάρχουν αδέσποτα") εκατομμύρια ζώα εγκαταλείπονται κάθε χρόνο στα καταφύγια και πολλά από αυτά θανατώνονται ή μένουν ξεχασμένα εκεί (βλ. aspca/pet-statistics). Αλλά και στα σπίτια, δεν είναι λίγα τα σκυλιά που υποφέρουν από προβλήματα υγείας και ανία, ενώ οι γάτες άλλοτε δεν έχουν τι να κανουν και άλλοτε σκοτώνουν τα πουλιά. Έχουμε ψάρια σε ενυδρεία και πουλιά σε κλουβιά, κι αυτό είναι βάρβαρο. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες σε θέματα ευζωίας των ζώων υποστηρίζουν ότι πρέπει να μειώσουμε τον πληθυσμό των κατοικίδιων και να μετατρέψουμε την ιδιοκτησία τους από επιπόλαιο χόμπυ σε σοβαρή και υπεύθυνη κηδεμονία. Στις ΗΠΑ, υπολογίζεται ότι 30 έως 40 τοις εκατό των σκυλιών και γατιών αποκτώνται από καταφύγια, η όλη ιστορία δεν έχει όμως πάντοτε αίσιο τέλος, καθώς υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό από ζώα (7 έως 20 τοις εκατό) που επιστρέφονται, κυρίως λόγω προβλημάτων συμπεριφοράς. Άλλοι λόγοι επιστροφής είναι η ασυμβατότητα με τα άλλα ζώα της οικογένειας, οι αλλεργίες και το υψηλό κόστος συντήρησης. 

Οι έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι παίρνουν ένα ζώο συντροφιάς για να καλύψουν κάποιες συναισθηματικές ή πρακτικές τους ανάγκες: παρέα, αγάπη, στοργή, κάποιος να τους περιμένει στο σπίτι, να προστατεύει την ιδιοκτησία τους ή να τους βοηθάει στο κυνήγι. Αν όμως εξετάσουμε το ζήτημα και από την πλευρά του  ζώου, πρέπει να δούμε τι μπορεί και ο άνθρωπος να προσφέρει σε αυτήν την σχέση. Για παράδειγμα, στον σκύλο, η βόλτα είναι απαραίτητη, όχι μόνο για  την άσκηση αλλά και για την δυνατότητα της εξερεύνησης. Η όσφρηση είναι πολύ σημαντική αίσθηση για τα σκυλιά, και με αυτήν αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους. Σκύλος που δεν βγαίνει βόλτα υποφέρει από αισθητηριακή αποστέρηση [βλ. κι' εδώ -- MB]. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η ποιοτική ζωή ενός σκύλου είναι κάτι πολύ περισσότερο από στοιχειώδη προστασία, επάρκεια σε τροφή και μια βόλτα που θα τον πηγαίνουμε κάθε τόσο. Και βεβαίως ο κάθε σκύλος έχει την δική του ιδιαιτερότητα και τις δικές του εξατομικευμένες ανάγκες. Για τα σκυλιά, είναι σημαντικό να τους προσφέρονται παιχνίδια  που θέτουν σε λειτουργία και κινητοποιούν τις φυσικές τους δεξιότητες, όπως την όσφρηση και την ανίχνευση (enrichment games).

Επιστήμονες έβαλαν κάμερες για να δουν τι κάνουν τα σκυλιά όταν μένουν όλη μέρα μόνα στο σπίτι και διαπίστωσαν ότι χασμουριούνται, γαβγίζουν, γκρινιάζουν, ουρλιάζουν, και κοιμούνται, εκδηλώνοντας συμπτώματα άγχους και ματαίωσης. Προκειμένου για ένα ζώο, μπορεί αυτό να μας φαίνεται "πρόβλημα πολυτελείας", λέει η βιολόγος επίκουρη καθηγήτρια στο Royal Veterinary College του Λονδίνου, Charlotte Burn, εφόσον όμως το ζώο δεν μπορεί να κάνει κάτι για να το λύσει, αποτελεί μείζον ζήτημα ευζωίας. 

Τα σκυλιά εκφράζουν την ανία τους με δύο τρόπους, λέει η Burn. Ο πρώτος είναι η νύστα: κοιτάζουν με βλέμμα απλανές, χασμουριούνται ή αναστενάζουν. Ο δεύτερος είναι η υπερκινητικότητα και η καταστροφική συμπεριφορά. Προσπαθούν να αλλάξουν την κατάσταση και να ασχοληθούν με κάτι, ακόμα και με πράγματα που δεν τους ενδιαφέρουν, με σκοπό να προκαλέσουν κάτι να συμβεί. 

"Νομίζω ότι τα σκυλιά προσαρμόζονται και συνηθίζουν την έλλειψη αυτονομίας και επιλογών", λέει η ερευνήτρια των γνωστικών λειτουργιών του σκύλου και επικεφαλής του Horowitz Dog Cognition Lab στο Barnard College, Alexandra Horowitz. "Αυτή η συνθήκη όμως δεν είναι καλή για την ευζωία τους. Και μπορεί να μας υποδέχονται με ενθουσιασμό  όταν επιστρέφουμε στο σπίτι, αυτό όμως δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι χαίρονται επειδή μας βλέπουν, αλλά επειδή έφτασε επιτέλους το τέλος της σιωπής με την οποία είναι γεμάτο ένα τόσο μεγάλο μέρος της ημέρας τους". 

Ειδικοί στην συμπεριφορά της γάτας πιστεύουν ότι, όπως και τα σκυλιά,  οι γάτες υποφέρουν από ανία επίσης, και αυτό μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο σε προβλήματα συμπεριφοράς (βλ. inappropriate elimination), αλλά και σε προβλήματα υγείας. Το αν οι γάτες θα πρέπει να παραμένουν κλεισμένες μέσα στο σπίτι ή να τους παρέχεται η δυνατότητα να περιπλανηθούν για να εξερευνήσουν τον έξω κόσμο, να ασκηθούν και να κυνηγήσουν, είναι ένα ζήτημα που, σε πολλές χώρες, συζητείται ευρέως, ειδικά όταν το κυνήγι απειλεί διάφορα είδη της άγριας ζωής. 

Σύμφωνα με μελέτη του 2013, οι γάτες στις ΗΠΑ σκοτώνουν έως και 4 δισεκατομμύρια πουλιά και πολύ περισσότερα μικρά θηλαστικά, κάθε χρόνο. Η εκτίμηση αυτή, αν και δεν έχει τεκμηριωθεί απολύτως, αποτελεί ένα ενδεικτικό παράδειγμα των συνεπειών της (ημι)εξημέρωσης ενός ζώου που κάποτε ήταν άγριο. Αποτελεί επίσης ένα σημείο αναφοράς της συζήτησης σχετικά με το περίπλοβκο ηθικό ζήτημα του κατά πόσο η φροντίδα για την ευζωία των ζώων συντροφιάς μπορεί να συγκρούεται με την φροντίδα για την ευζωία άλλων ειδών (όπως, για παράδειγμα, το κατά πόσο είναι ηθικά σωστό να σκοτώνουμε τα παραγωγικά ζώα για να ταίζουμε τα ζώα συντροφιάς). 

Καθώς, στις ΗΠΑ, 6 στις 10 γάτες ζουν αποκλειστικά μέσα στο σπίτι, αυτό απαιτεί πρόσθετη φροντίδα. Πολλοί κτηνίατροι προτείνουν, ως αντιστάθμισμα την εκπαίδευση της γάτας να πηγαίνει βόλτα με λουρί. "Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια, προκειμένου να τις αποζημιώσεις για αυτό που τους έχεις στερήσει, και κατάλληλη διαμόρφωση του σπιτιού, όπως για παράδειγμα πρόσβαση σε διαφορετικά επίπεδα, πιο ψηλά από το πάτωμα"(βλ. "κάθετη ανάπτυξη") λέει η Pierce, και συστήνει το βιβλίο Total Cat Mojo: The Ultimate Guide to Life with Your Cat (2017), του Jackson Galaxy, στο κανάλι του οποίου υπάρχουν πολλά βίντεο με οδηγίες για την  διαμόρφωση ενός σπιτιού κατάλληλου για γάτες (βλ. How to Keep Indoor Cats Happy).

Για τα πουλιά, τα ερπετά, τα ψάρια και τα αμφίβια, τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα. Τα ζώα αυτά, σε αντίθεση με τους σκύλους και τις γάτες, είναι από την φύση τους άγρια, καθώς δεν εξημερώθηκαν ποτέ. Ζώα κοινωνικά, πλασμένα για να πετούν, να κολυμπούν και να διανύουν καθημερινά μεγάλες αποστάσεις, δεν είναι κατοικίδια και υποφέρουν στην απομόνωση και την αιχμαλωσία. Καιρός λοιπόν να σταματήσουμε να τα αναπαράγουμε ή/και να τα απομακρύνουμε από το φυσικό τους περιβάλλον για παράνομη διακίνηση και εμπορία (trafficked wildlife). Η διατήρηση άγριων ειδών ειδών ως κατοικίδια πρέπει σίγουρα να απαγορευτεί. Όσα είναι ήδη αιχμάλωτα, ας τελειώσουν την ζωή τους σε όσο το δυνατόν καλύτερες συνθήκες, όσο το δυνατόν μεγαλύτερα κλουβιά και εμπλουτισμένο περιβάλλον. 

Σε έναν κόσμο φτιαγμένο για ανθρώπους, η ζωή των ζώων συντροφιάς είναι γεμάτη ματαιώσεις και ανεκπλήρωτες επιθυμίες. Η δυνατότητα ικανοποίησης των βασικών τους αναγκών εξαρτάται ολοκληρωτικά από κάποιον άνθρωπο. Τα ζώα που κρατάμε στα σπίτια μας ζουν σε έναν κόσμο δικό μας, όχι δικό τους. Κάποιοι μελετητές της ευζωίας των ζώων, μεταξύ των οποίων και η Pierce, αμφισβητούν την ειδυλλιακή εικόνα που έχει δημιουργηθεί γύρω από τον δεσμό που υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους και τα ζώα συντροφιάς -μια εικόνα που καλλιεργείται και από την βιομηχανία της εκμετάλλευσης των κατοικίδιων, μερικές φορές μάλιστα θέτουν ένα  ριζοσπαστικό ερώτημα: μήπως είναι καιρός να θέσουμε ένα τέλος στην ιδιοκτησία ζώων συντροφιάς; Μήπως τουλάχιστον θα έπρεπε να μειώσουμε τον αριθμό τους, έτσι ώστε να υπάρχουν λιγότερα ζώα που θα ανήκουν σε περισσότερο υπεύθυνους ανθρώπους και θα ζουν καλύτερη ζωή; 

"Είναι πολύ αργά για να να απαγορεύσουμε την κατοχή ζώων συντροφιάς", λέει ο Mark Bekoff, που είναι ηθολόγος στο University of Colorado Boulder και έχει γράψει βιβλία μαζί με την Pierce και την Jane Goodall. "Έχουμε αργήσει μερικές χιλιάδες χρόνια να θέσουμε αυτό το ερώτημα". Σε έναν ιδανικό κόσμο, δεν θα είχαμε φέρει ποτέ τα σκυλιά στη θέση που βρίσκονται σήμερα, λέει επίσης, αναφερόμενος στα προβλήματα που έχει δημιουργήσει στα ζώα η επιλεκτική αναπαραγωγή. Οι άνθρωποι αναπαράγουν τους σκύλους επιλέγοντας να διαιωνίσουν κάποια χαρακτηριστικά που τους φαίνονται ελκυστικά ή χαριτωμένα, εξηγεί, φέρνοντας για παράδειγμα τα ζώα με επίπεδο πρόσωπο, όπως τα γαλλικά bulldog. Τα σκυλιά είναι συναισθανόμενα πλάσματα με ιδιαίτερες και διαρκείς ανάγκες και, για να τους προσφέρει κάποιος μια καλή ζωη, πρέπει να διαθέσει χρόνο, υπομονή, ενεργητικότητα και χρήματα. Η κουλτούρα μας για τα ζώα συντροφιάς θα πρέπει ν' αλλάξει, η  μαζική παραγωγή κουταβιών στα puppy mills να απαγορευτεί, και το μότο να γίνει "λιγότερα ζώα με καλύτερη ζωή", συμπληρώνει. 

Μ' αρέσει να ζω με σκύλους, σκέφτομαι όμως ότι η ιδιοκτησία αυτών των ζώων είναι κάτι που θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί από ηθική άποψη, και ίσως ν' αλλάξει στο μέλλον, λέει η  Alexandra Horowitz. 

Ο Gary Francione και η Anna Charlton είναι ένα ζευγάρι που διδάσκουν Νομικά στο Rutgers University του New jersey και  πρεσβεύουν την κατάργηση της ιδιοκτησίας ζώων συντροφιάς. "Τα οικόσιτα ζώα εξαρτώνται πλήρως από τους ανθρώπους που ελέγχουν κάθε πτυχή της ζωής τους", έγραψαν σε ένα προκλητικό άρθρο*** για το Aeon, το 2016. 

"Σε αντίθεση με τα παιδιά που κάποια στιγμή αυτονομούνται, τα ζώα μένουν εξαρτημένα για πάντα. Αυτό είναι άλλωστε το αποτέλεσμα της εξημέρωσης: η εξάρτηση. Τα ζώα μένουν μονίμως σε έναν κατώτερο κόσμο τρωτότητας, περιμένοντας να πάρουν από εμάς ο,τιδήποτε έχει σχέση με τη ζωή τους. Σύμφωνα με την νομοθεσία, τα ζώα αποτελούν ιδιοκτησία μας, γι' αυτό και τα κριτήρια της ευζωίας τους θα παραμένουν πάντοτε χαμηλά. Αυτά που ήδη υπάρχουν θα πρέπει να τα φροντίσουμε, και να μην αναπαράγουμε νέα. Όταν μιλάμε για τα δικαιώματα των ζώων, πρωταρχικά αναφερόμαστε σε ένα τους δικαίωμα: το δικαίωμα να σταματήσουν να αποτελούν ιδιοκτησία μας".  

Ο Αμερικανός τηλεπαρουσιαστής και υπέρμαχος της προστασίας ΟΛΩΝ των ζώων, Bob Barker, είχε πρωτοστατήσει στην εκστρατεία ελέγχου του υπερπληθυσμού των ζώων συντροφιάς από το 1979. Εκτιμάται ότι, εκείνη την εποχή, κατέληγαν στην εγκατάλειψη και την ευθανασία γύρω στα 10 εκατομμύρια ζώα συντροφιάς κάθε χρόνο. Σήμερα, μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, θανατώνονται 920.000 ΥΓΙΗ ζώα το χρόνο, ως πλεόνασμα που δεν το θέλει κανείς. Ο αριθμός αυτός, αν και πολύ χαμηλότερος από ότι ήταν τα προηγούμενα χρόνια, εξακολουθεί να αντικατοπτρίζει μια πολύ θλιβερή πραγματικότητα που πρέπει ν' αλλάξει. Οι στειρώσεις, η καλή οργάνωση των καταφυγίων, οι φιλοζωικές οργανώσεις και οι ενημερωτικές εκστρατείες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην μείωση αυτή. 

Το σύνθημα "Adopt, don't shop" συνέβαλε σε μια αλλαγή του τρόπου απόκτησης και μεταχείρισης των ζώων συντροφιάς, πάρα το γεγονός όμως ότι, σήμερα, ένα ποσοστό 30 ως 40 τοις εκατό των κατοικιδιων που υπάρχουν στις ΗΠΑ έχουν υιοθετηθεί από καταφύγια, τα "εργοστάσια" μαζικής παραγωγής κουταβιών (puppy mills) εξακολουθούν να υπάρχουν. Στις επιχειρήσεις αυτές, τα σκυλιά εκτρέφονται και πωλούνται με τρόπο που θυμίζει περισσότερο την παραγωγή αναλώσιμων προϊόντων της βιομηχανοποιημένης κτηνοτροφίας, και λιγότερο την απόκτηση νέων μελών προς ένταξη στις οικογένειες των ανθρώπων. Τι θα γινόταν όμως αν όλοι στείρωναν τα ζώα τους και αν όλοι υιοθετούσαν μόνο από καταφύγια; Αν κάποια στιγμή τα ζώα τελείωναν, πως θα ήταν ο κόσμος μας χωρίς αυτά; Το ερώτημα βεβαίως είναι υποθετικό, ανεξάρτητα όμως με τη γνώμη που μπορεί να έχει ο καθένας, η διατήρηση ζώων συντροφιάς δεν είναι ατομική υπόθεση. Είναι μια σχέση μέσα στην οποία, αναμφίβολα, οι άνθρωποι παίρνουν πολύ περισσότερα από όσα δίνουν****. 

Για να εξυπηρετήσει την εξέλιξη των εργαζόμενων οικόσιτων ζώων  σε "ζώα συντροφιάς", η σημερινή  βιομηχανία κατοικίδιων ζώων (με τζίρο 136 δισεκατομμυρίων δολαρίων - το νούμερο αναφέρεται μόνο στις ΗΠΑ, όχι στην παγκόσμια αγορά) εκτρέφει και διακινεί δεκάδες εκατομμύρια ζώα ετησίως (συχνά σε άθλιες συνθήκες), παρέχοντας παράλληλα διάφορα προϊόντα που χρειάζονται (ή και δεν χρειάζονται) τα σύγχρονα κατοικίδια (τροφές, παιχνίδια, αξεσουάρ, γιατρικά, μέχρι και αρώματα). Οι εκτροφείς σκύλων χρησιμοποιούν την Γενετική***** για να κάνουν ορισμένες ράτσες ιδιαίτερα ευκίνητες, μικρές ή χαριτωμένες - με άλλα λόγια, πιο ελκυστικές για τους ανθρώπους και πιο εμπορεύσιμες. Η πιο δημοφιλής ράτσα στην Αμερική, το γαλλικό μπουλντόγκ, όπως και οι άλλες βραχυκεφαλικές φυλές με επίπεδο πρόσωπο (flat faced) υποφέρουν από διάφορα προβλήματα υγείας, λόγω της αφύσικης ανατομίας τους. Η συνεργάτιδα του Vox, Tove Danovich, αποκαλεί  το γαλλικό μπουλντόγκ "μια φυλή που παραμορφώθηκε για να μας κάνει τα κέφια". 

"Συμμερίζομαι τις αμφιβολίες της Horowitz, και βρίσκω πειστικές τις απόψεις του Francione και της Charlton", γράφει ο Kenny Torrella σε άρθρο του με τίτλο "The case against pet ownership: Why we should aim for a world with fewer but happier pets". Δεδομένης όμως της δημοφιλίας των ζώων συντροφιάς, όπως και του πανάρχαιου δεσμού των ανθρώπων με αυτά, βλέπω την κατάργηση της ιδιοκτησίας τους ως μια πολιτική και πολιτιστική ουτοπία. Κάτι πιο ρεαλιστικό θα μπορούσε να είναι μια ριζική αναθεώρηση του τρόπου με τον οποίον τα αποκτούμε και τα μεταχειριζόμαστε, χωρίς να ξεχνάμε επίσης και τι τους οφείλουμε. Πιστεύω πως, αν τα ζώα συντροφιάς ήταν λιγότερα, ο κόσμος (τους) θα ήταν καλύτερος, όσο όμως στα καταφύγια εξακολουθούν να υπάρχουν "αζήτητα" που χρειάζονται υιοθεσία, ένα όχι και τόσο καλό σπίτι μπορεί να είναι η μόνη λύση για αυτά. Το να σώσεις έναν σκύλο ή μια γάτα είναι μόνο η αρχή, για να αλλάξει όμως η ευρύτερη πραγματικότητα χρειάζεται μια συνολικότερη θεώρηση, σε ατομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.   

: 

Με πληροφορίες από το άρθρο του Kenny Torrella με τίτλο "The case against pet ownership: Why we should aim for a world with fewer but happier pets", που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2023, στο FUTURE PERFECT του Vox (Fb,Twitter)

Photo1 

Photo2

Photo3

Παραπομπές

*Jessica Pierce: wikipedia, books, about, psychologytoday, aeon

**Η τιμωρητική εκπαίδευση δεν πηγάζει μόνο από σκληρότητα και αμορφωσιά, αλλά και από την θεωρία της κυριαρχικότητας ("Alpha Dog" theory), την οποία  εισήγαγε ο Ελβετός ζωολόγος Rudolf Schenkel, το 1947. Πρόκειται για μια θεωρία που βασίστηκε στην μελέτη μιας ομάδας λύκων, μη συγγενών μεταξύ τους, που αναγκάστηκαν να συμβιώσουν στην αιχμαλωσία. Μελετώντας αυτήν την ομάδα, ο Schenkel κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα κοπάδια των λύκων αποτελούνται από άτομα που μάχονται μεταξύ τους, διεκδικώντας την αρχηγία. Τέτοιες μάχες καταλήγουν στην επικράτηση του ισχυρότερου ατόμου, το οποίο και αναδεικνύεται αρχηγός της αγέλης. Τα συμπεράσματα του Schenkel ίσχυαν για τους συγκεκριμένους λύκους που μελετήθηκαν, λανθασμένα όμως επεκτάθηκαν πρώτα σε ελεύθερους άγριους λύκους και μετά σε σκύλους, και τελικά στην αλληλεπίδραση σκύλου-ανθρώπου, με δυσάρεστα αποτελέσματα, καθώς (μεταξύ άλλων) μετα-ανάλυση διαπίστωσε ότι η τιμωρητική εκπαίδευση μπορεί να αυξήσει τον φόβο, το στρες και την επιθετικότητα. Μια καλή αρχή για λιγότερο ανθρωποκεντρική και περισσότερο ζωοκεντρική  διατήρηση κατοικίδιων είναι η θετική εκπαίδευση  και η εκμάθηση συνεργασίας (cooprative care)  Εμπειρογνώμονες όπως η Jessica Pierce, η Alexandra Horowitz, ο Jackson Galaxy, ο Mark Bekoff και ο ανθρωποζωολόγος ειδικός στις γάτες John Bradshaw έχουν να προσφέρουν πολύτιμο επιμορφωτικό υλικό (βλ. και psychologytoday).

***The case against pets: https://aeon.co/essays/why-keeping-a-pet-is-fundamentally-unethical [Ο Gary Fractione θεωρεί ότι τα ζώα συντροφιάς δεν ανήκουν πουθενά, ούτε στον φυσικό κόσμο αλλά ούτε και στον ανθρώπινο, και αποκαλεί τα σκυλιά του "non human refugees". Βλ. Animal Rights and Domesticated at  Nonhumans]

****Το πόσο άνιση είναι η σχέση ανάμεσα στα ζώα και τους ιδιοκτήτες τους φάνηκε και στην περίοδο της πανδημίας, κατά την οποία  ένα στα πέντε νοικοκυριά των ΗΠΑ υιοθέτησαν νέο κατοικίδιο. Όταν όμως οι ιδιοκτήτες επέστρεψαν στη δουλειά, τα ζώα άρχισαν να εκδηλώνουν άγχος αποχωρισμού (separation anxiety) και να εκδηλώνουν ανεπιθύμητες συμπεριφορές (γαυγίζοντας, καταστρέφοντας, λερώνοντας μέσα στο σπίτι κλπ) και εγκαταλείφθηκαν. 

*****Για τα προβλήματα υγείας στα οποία οδήγησε η ανεξέλεγκτη εκτροφή των καθαρόαιμων σκύλων, αναζητείστε το ντοκιμαντέρ του BBC "Pedigree Does Exposed" (2008) σε σκηνοθεσία της Jemima Harrison (blog, Fb, Twiiter)

Σχετικά άρθρα: 

The case against pets: is it time to give up our cats and dogs? at Pets (The Guardian, Σεπτέμβριος 2023)

Want to truly have empathy for animals? Stop owning pets  by Troy Vetesse (The Guardian, Φεβρουάριος 2023)

Pets: is it ethical to keep them? by Corey Lee Wrenn (THE CONVERSATION, Απρίλιος 2019)

 

.